Di sản văn hóa là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc và nhân loại. Đảng và Nhà nước xác định di sản văn hóa có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta. Do vậy cần bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc và đóng góp vào kho tàng di sản văn hóa thế giới…
Di tích Mộ và đền thờ Lương Văn Chánh (Hòa Trị, Phú Hòa) được phân cấp quản lý cho huyện Phú Hòa bảo vệ và phát huy giá trị di sản - Ảnh: T.QUỚI
ĐẦU TƯ TÔN TẠO DI TÍCH
Với mục đích bảo tồn, tôn tạo các di sản văn hóa của địa phương, những năm gần đây, tỉnh Phú Yên đã tranh thủ được nguồn hỗ trợ của Trung ương từ chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, ưu tiên phân bổ ngân sách tỉnh và vận động xã hội hóa để phục vụ nhiệm vụ này. Theo Sở VH-TT-DL Phú Yên, từ năm 2009 đến năm 2013, tổng kinh phí được Trung ương cấp hơn 30 tỉ đồng cho mục tiêu chống xuống cấp, tu bổ, tôn tạo di tích và sưu tầm, bảo tồn phát huy giá trị các di sản văn hóa phi vật thể. Bên cạnh nguồn hỗ trợ này, tỉnh cũng đã trích ngân sách và các nguồn khác gần 45 tỉ đồng để thực hiện các mục tiêu trên. Nhiều di tích cấp quốc gia và cấp tỉnh ở các địa phương được đầu tư tu bổ, tôn tạo như: Di tích khảo cổ Thành An Thổ (tổng mức đầu tư 11,6 tỉ đồng), Di tích Mộ và đền thờ Lương Văn Chánh (29 tỉ đồng), Di tích lịch sử Tàu Không số - Vũng Rô (10,8 tỉ đồng), Di tích Căn cứ của tỉnh Phú Yên trong kháng chiến chống Mỹ (4,8 tỉ đồng), Thắng cảnh Bãi Môn - Mũi Điện (7 tỉ đồng), Gành Đá Đĩa (2,5 tỉ đồng)… Sau khi được đầu tư, tôn tạo, các di tích, danh thắng trên trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách tham quan du lịch; thành nơi giáo dục truyền thống; nơi sinh hoạt văn hóa, vui chơi giải trí của cộng đồng. Một số di tích, bên cạnh phần trùng tu, còn tổ chức trưng bày các hiện vật, nhằm đa dạng hóa hoạt động di tích, giúp khách tham quan du lịch hiểu sâu hơn về giá trị di tích.
Phú Yên cũng đã làm tốt công tác xã hội hóa trong hoạt động bảo vệ, trùng tu các di sản. Thời gian qua, ngành VH-TT-DL đã tích cực vận động và tạo điều kiện để các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động tu bổ, chống xuống cấp và tôn tạo một số di tích như: Huy động các tổ chức, cá nhân gần 4 tỉ đồng thực hiện các hạng mục trang trí nội thất, điện thờ, đúc tượng danh nhân ở Di tích Mộ và đền thờ Lương Văn Chánh; Đình Ngọc Lãng được nhân dân đóng góp trên 300 triệu đồng để tu bổ; vận động các nhà sưu tầm cổ vật tham gia trưng bày trong các kỳ lễ hội, trưng bày ở Bảo tàng tỉnh… Ông Lê Như Tiến, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, trong dịp giám sát về việc thực hiện Luật Di sản tại Phú Yên mới đây, đánh giá: “Việc thực hiện Luật Di sản văn hóa và các chương trình liên quan đến bảo tồn di sản văn hóa được Phú Yên triển khai khá tốt. Ngành VH-TT-DL đã tham mưu cho UBND tỉnh triển khai kịp thời các văn bản của Nhà nước về việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa. Việc sử dụng vốn ngân sách từ chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa cũng được bố trí đúng theo các hạng mục công trình. Một trong những điểm nổi bật là việc phân cấp quản lý các di sản và công tác xã hội hóa hoạt động bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa”.
PHÂN CẤP QUẢN LÝ
Đến nay, Phú Yên có 39 di tích được xếp hạng, trong đó có 18 di tích xếp hạng cấp quốc gia và 21 di tích xếp hạng cấp tỉnh. Đặc điểm của các di tích ở Phú Yên là có đầy đủ 4 loại hình di tích: Di tích lịch sử, di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích khảo cổ và danh lam thắng cảnh. Tuy nhiên tính tập trung không cao, các di tích được phân bổ trải dài từ đèo Cù Mông (tiếp giáp với tỉnh Bình Định) đến đèo Cả (tiếp giáp với tỉnh Khánh Hòa), phần lớn ở xa địa bàn dân cư. Các di tích có lịch sử lâu đời, trải qua nhiều biến thiên của lịch sử, cùng với thời tiết khắc nghiệt và một phần do ý thức gìn giữ chưa cao của con người nên nhiều di tích đã xuống cấp… Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về di sản văn hóa trong cộng đồng dân cư quanh khu vực di tích chưa được quan tâm đúng mức, nhận thức của nhân dân về bảo tồn di sản văn hóa chưa cao; chưa phát huy tính năng động của địa phương và cộng đồng trong bảo vệ và phát huy giá trị di tích; tình trạng lấn chiếm, vi phạm khu vực bảo vệ di tích xảy ra ở một số di tích… Những vấn đề này khiến việc quản lý, bảo vệ gặp những khó khăn nhất định.
Nhằm giải quyết những vấn đề trên và yêu cầu bảo tồn di sản văn hóa vật thể với phát triển kinh tế, xã hội trước mắt và lâu dài ở các địa phương có di tích trên địa bàn tỉnh; tạo cơ sở cho việc định hướng, thực hiện kế hoạch và những giải pháp bảo tồn, tôn tạo, phát huy giá trị di tích theo hướng xã hội hóa, UBND tỉnh đã ra Quyết định số 911/2013/QĐ-UBND (ngày 28 tháng 5 năm 2013) ban hành Đề án phân cấp quản lý các di tích, danh thắng đã được xếp hạng trên địa bàn tỉnh Phú Yên.
Theo đó, Ban quản lý di tích tỉnh, thuộc Sở VH-TT-DL trực tiếp quản lý 7/18 di tích được xếp hạng di tích cấp quốc gia; Các huyện, thị xã, thành phố trực tiếp quản lý 11 di tích được xếp hạng di tích cấp quốc gia còn lại và 21 di tích được xếp hạng di tích cấp tỉnh. Theo ông Hồ Văn Tiến, Giám đốc Sở VH-TT-DL Phú Yên, việc phân cấp quản lý các di tích văn hóa nhằm thực hiện việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản trên địa bàn một cách hiệu quả, gắn với trách nhiệm của chính quyền địa phương, các tổ chức cá nhân có liên quan. Bên cạnh việc giao quyền, phân cấp quản lý các di sản văn hóa, Sở VH-TT-DL tham mưu UBND tỉnh ban hành quy chế phối hợp quản lý hoạt động du lịch trên địa bàn tỉnh để tăng cường giám sát, kiểm tra.
TRẦN QUỚI
Ban Quản lý di tích tỉnh (Sở VH-TT-DL) chịu trách nhiệm quản lý chung và quản lý chuyên môn các di tích được xếp hạng và trực tiếp quản lý 7 di tích cấp quốc gia: Di tích kiến trúc - nghệ thuật: Tháp Nhạn và công trình Đài tưởng niệm Núi Nhạn (TP Tuy Hòa); Di tích lịch sử Tàu Không số - Vũng Rô (Đông Hòa), Đường 5 (Tây Hòa và Đông Hòa); Di tích thắng cảnh Bãi Môn - Mũi Điện, núi Đá Bia (Đông Hòa), Gành Đá Đĩa (Tuy An); Di tích khảo cổ Thành An Thổ (Tuy An).
