Hồi bé, nhắc tới ba là tôi hình dung đến chiếc roi mây dựng ở góc nhà. Mặt ba đỏ gay, tóc ba rối bù. Ba bắt tôi nằm sấp xuống giường, rồi quật. Chiếc roi mây vun vút trên không. Nhưng tôi nhận ra khoảng cách từ âm thanh cho tới cảm giác cũng khá lớn. Chỉ ran rát thôi. Có lẽ vì thế mà sau mỗi trận đòn, tôi càng trở nên lì lợm. Các chú, các bác bảo tôi lì lợm. Hàng xóm, láng giềng bảo tôi lì lợm. Tai tôi chai đi vì hai chữ “lì lợm”. Và mông tôi chai đi vì những trận đòn. Thế là tuổi ấu thơ, tôi luôn xếp ba ngang hàng với con ngáo ộp hay ông Ba Bị gì đấy...
Nhưng lên cấp hai, dần dần tôi không thấy ba giống thế nữa. Độ đau của mỗi trận roi tỉ lệ nghịch với số tuổi của tôi. Tôi bắt đầu có ý thức chăm nom vào việc học. Một bữa, tôi thấy ba đem chiếc roi mây đi buộc lạt. Ba sẽ đi làm xa...
Mới đầu, một tháng ba về một lần. Lần nào về ba cũng mua cho tôi rất nhiều quà bánh. Tôi thích thú đem khoe với chúng bạn những món đồ chơi mới của mình.
Thời gian về thăm nhà của ba cứ thưa dần. Hai tháng, ba tháng, rồi nửa năm. Mẹ bảo ba theo đoàn công tác miền rừng thiêng nước độc ở tận chân trời xa xôi nào đó, xa lắm. Nhớ ba. Nhớ chiếc roi mây. Cả những đêm hiu hắt ánh đèn dáng hình ba in nghiêng trên bức vách, mái tóc lùm xùm bất động trong màn khói thuốc. Khoảng trống mênh mông.
Rồi một ngày, thấy bóng ba xuất hiện thình lình nơi đầu ngõ, tôi chạy tới nhảy tót lên cổ ba, khoe với ba bao câu chuyện thành tích học hành. Ba lục tìm ba lô lấy ra chiếc khẩu súng cùng chú siêu nhân. Nhưng món đồ chơi đã vỡ vụn. Những cuộc di chuyển đột xuất liên miên nhiều khi tưởng như mất cả tư trang hành lý. Món đồ chơi ba đã dặn lòng, mua ngay từ cách đây mấy tháng, cất kỹ quá thành ra chóng tàn. Ở bãi đào vàng, người ta không cho ba ngơi tay vê điếu thuốc lào, huống chi khoảng thời gian chăm chút vật dụng cá nhân. Ánh mắt ba thẫn thờ như mắc tội. Nhưng con đã lớn rồi mà, đâu thể ngập tràn hoan ca như thuở nhỏ với khẩu súng với chú siêu nhân.
Ba hát. Hát điều gì tôi nghe không hiểu. Ba không hát tiếng Kinh. Ba hát tiếng Tày- tiếng quê hương của ba. Quê hương ba, tức là quê hương tôi. Mỗi người khi sinh ra, luôn cần gợi nhắc về nguồn cội mình...
Ba lại kể tôi nghe về quê hương. Miền rừng núi trập trùng có ruộng bậc thang, có mái nhà sàn ẩn hiện, bà con dân tộc với những trang phục rực rỡ sắc màu. Ba bảo, thuở nhỏ tôi có một người bạn tên là Bội. Trẻ em vùng núi còn thiếu cái ăn cái mặc, học hành như một thứ gì đó xa vời như cánh diều của tôi mớ ước chạm mây xanh. Có lẽ bây giờ cậu ấy đã lấy vợ.
Ba hát. Giai điệu trầm buồn mênh mang quá. Chắc là ba nhớ quê, nỗi nhớ trào dâng khắc khoải không kìm lòng được mà bật lên thành tiếng hát. Mấy mươi năm trời bản làng xa lời cách mặt, đứa con của núi thiếu đi cảm giác ghập ghềnh, bước chân đi đồng bằng chênh chao hẫng hụt...
Tiếng hát bỗng dưng tắt ngấm. Ba phải đi rồi, trời tảng sáng. Chắc ba không biết tôi đã thức, nên không gọi dậy. Nhưng tôi dậy thôi. Tôi phải dậy chứ! Dậy, để tiễn biệt ba và nói với ba một ngày nào đó đưa tôi lên thăm quê. Phải rồi, một ngày nào đó tôi sẽ lên thăm quê...
HÀ MẠNH LUÂN
