Lúc 1h27 phút sáng 9/12, giờ Washington DC, (tức 13h27 phút chiều 9/12, giờ Hà Nội), với tỉ lệ 79 phiếu thuận, 9 phiếu chống và 12 phiếu trắng trong phiên họp diễn ra thâu đêm, Thượng viện Mỹ đã thông qua gói dự luật về thuế và thương mại, trong đó có dự luật thiết lập Quy chế Thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR) cho Việt Nam.
Trước đó, dự luật này cũng được Hạ viện Mỹ thông qua vào tối ngày 8/12 (tức là sáng sớm ngày 9/12 theo giờ Việt Nam) với 212 phiếu thuận và 184 phiếu chống. Như vậy, trong những giờ làm việc cuối cùng, Quốc hội Mỹ đã chính thức thông qua Quy chế PNTR cho Việt Nam. Dự luật này hiện chỉ còn chờ Tổng thống Bush ký để có hiệu lực.
Quan hệ thương mại giữa hai nước sẽ trở thành bình thường, không phân biệt đối xử, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam chính thức trở thành thành viên của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).
Theo VOV, dự luật thành lập PNTR với Việt Nam gồm các nội dung lớn: hủy bỏ áp dụng đạo luật Jackson - Vanik đối với VN; qui định trình tự thủ tục để xác định các khoản trợ cấp không được phép; qui định trách nhiệm tham vấn giữa hai nước liên quan tới vấn đề trợ cấp; qui định sự tham gia và tham vấn của các bên liên đới trong các vụ điều tra về các trợ cấp không được phép; qui định về công tác trọng tài và áp đặt hạn ngạch đối với những mặt hàng dệt may bị xác định có nhận các khoản trợ cấp không được phép. Phần cuối cùng của dự luật PNTR với Việt Nam nói về các khái niệm và định nghĩa của những thuật ngữ được sử dụng trong văn bản dự luật này.
Tổng thống Bush đã có phát biểu ca ngợi Quốc hội Mỹ thông qua PNTR với Việt Nam, xem đây là “bước tiến có ý nghĩa trong quá trình bình thường hóa quan hệ hai nước đồng thời mang lại lợi ích cho cả 2 bên”. Phát biểu sau cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện, Đại diện Thương mại Mỹ Susan Schwab cho biết bà rất hài lòng trước việc Hạ viện thông qua dự luật về PNTR với Việt Nam. PNTR “sẽ cho phép hàng hóa của Mỹ tiếp cận thị trường Việt Nam hiện đang phát triển rất nhanh chóng và sẽ mở ra một kỷ nguyên mới trong quan hệ giữa hai nước”.
Việc thông qua PNTR đã được cộng đồng doanh nghiệp cũng như nhân dân hai nước chờ đợi từ lâu. Đây không chỉ đơn thuần là để thỏa thuận gia nhập WTO của Việt Nam có giá trị với thương mại Việt - Mỹ. Sâu xa hơn, việc thông qua PNTR đã đóng lại hoàn toàn chế độ phân biệt đối xử quốc gia, do Mỹ thiết kế ra từ thời kỳ chiến tranh lạnh và đã áp dụng lên Việt Nam suốt từ năm 1974 đến nay. Hầu hết các hãng thông tấn lớn trên thế giới đồng loạt đưa tin về sự kiện này:
Theo hãng tin Pháp AFP, dù PNTR có không được thông qua thì Việt Nam vẫn gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) vào đầu năm 2007. Tuy nhiên, nếu như vậy, Mỹ sẽ không được hưởng việc cắt giảm hàng rào thuế quan đáng kể cùng các lợi ích khác mà Việt Nam trao cho các thành viên WTO còn lại. Nhận định của Hãng thông tấn BBC, Anh, việc thông qua dự luật PNTR cho Việt Nam tạo nên một bước ngoặt lịch sử, loại bỏ hoàn toàn những rào cản thương mại đã có từ cuộc chiến tranh Việt Nam. Hãng tin AP, Mỹ cũng chia sẻ quan điểm tương tự khi đánh giá dự luật PNTR với Việt Nam sẽ chấm dứt một quy định mà Mỹ đã đặt ra từ thời chiến tranh lạnh và đem áp dụng với Việt Nam. Theo đó, mỗi năm chính phủ Mỹ đều đã xem xét lại quan hệ thương mại với Việt Nam. Trong khi đó, Hãng thông tấn Reuters, Anh nhấn mạnh rằng Mỹ trao PNTR cho Việt Nam là bình thường hoá các quan hệ thương mại với một nền kinh tế tăng trưởng nhanh 30 năm sau cuộc chiến ở quốc gia Đông Nam Á này. Tuy nhiên, việc đó dường như đến muộn đối với Tổng thống Bush bởi ông đã “tay trắng” đến dự Hội nghị thượng đỉnh APEC 2006 diễn ra tại Hà Nội hồi tháng trước sau khi cuộc bỏ phiếu PNTR cho Việt Nam đầu tiên thất bại.
Báo chí Mỹ ngày 9/12 đã có nhiều bài viết, xem đây là cơ hội mở ra thời kỳ mới trong quan hệ Việt - Mỹ. Tờ The New York Times viết: “Giờ đây PNTR cũng đã đến với một Việt Nam đang tăng trưởng nhanh sau 30 năm kết thúc chiến tranh”. Tờ báo dẫn lời Hạ nghị sĩ Bill Thomas, người soạn thảo dự luật, cho rằng “Dự luật cả gói nhằm thúc đẩy thương mại với nhiều nước, trong đó có PNTR với Việt Nam nhằm tạo ra các đối tác thương mại mạnh hơn đồng thời là trách nhiệm của Mỹ giúp các nước đang phát triển tăng trưởng kinh tế”. Tờ Los Angeles Time cũng dẫn lời Hạ nghị sĩ Bill Thomas nói: “Đây là cột mốc đầy ý nghĩa trong nỗ lực hàn gắn vết thương chiến tranh trong lịch sử nước Mỹ”.
Cũng theo báo chí Mỹ, PNTR với Việt Nam là kết quả của những nỗ lực không mệt mỏi của những người Mỹ luôn thúc đẩy quan hệ thương mại với Việt Nam, trong đó có cựu Tổng thống Bill Clinton. Chính Tổng thống Bill Clinton vào năm 1998 là người đầu tiên hoãn áp dụng tu chánh án Jackson - Vanik để tránh ngăn cản quan hệ thương mại bình thường với Việt Nam.
HOÀNG KIM
