Người miền quê thuở xa xưa, cái nghèo cứ đeo đẳng quanh năm. Đến ngày Tết, sau hơn ba trăm sáu mươi ngày lao động nhọc nhằn, nhà nông chẳng có của dư bao nhiêu nên rủ nhau làm heo ăn tết. Một số gia đình lân cận ngồi lại bàn tính, xem nhà nào có con heo cỡ một tạ, xẻ thịt chia mỗi hộ năm, mười ký theo số nhân khẩu nhiều hay ít. Người có heo giết thịt vui lòng nhất trí cho bà con xóm giềng nợ tiền thịt, sang năm sẽ thanh toán bằng lúa vào mùa thu hoạch vụ ba.
Làm heo, mỗi người tự giác nhận một phần việc. Con heo được các gia đình bắt trói, khiêng ra thềm giếng, xách nước rửa sạch sẽ đẩu đấy rồi đặt lên hai cái ghế đểu do hai nam thanh niên cường tráng giữ chặt hai bên, phía dưới đầu con heo là cái thau lớn bỏ muối sẵn để hứng huyết heo. Người ta cho heo uống nước thật no để được nhiều huyết (theo quan niệm của người xưa).
Chọc tiết xong các nam thanh niên thay nhau cầm dao cạo lông heo sau khi múc nước sôi rưới nhẹ vào thân heo. Việc xẻ thịt heo thường do các bác nông dân có kinh nghiệm nhận lấy, làm thế nào để tất cả các hộ gia đình đều có những phần thịt heo ngon - dở như nhau. Trong thời gian chia thịt, chủ nhà có heo giết thịt thường tự nguyện nấu một xoong cháo lòng heo đãi láng giềng, mua chai rượu gạo trắng để mỗi người nhấm nháp một chút.
Hồi nhỏ, tôi đã có nhiều lần ăn cháo lòng heo với bà con, bạn bè hàng xóm vào ngày hăm tám, hăm chín Tết, vui ơi là vui! Làm sao quên được cảm giác rạo rực khi ngày Tết dần đến: Hăm ba tháng Chạp là ngày đưa Ông Táo về trời, hăm lăm tháng chạp là ngày tảo mộ, hăm tám, hăm chín Tết là ngày làm heo. Đêm ba mươi Tết, cả nhà quây quần bên nhau trong mùi hương trầm ngạt ngào.
Bây giờ, trong nhưng ngày cận Tết, các chợ tràn ngập hàng hóa; thịt heo được bày bán ê hề. Ta muốn chọn mua thịt heo loại thường, loại ngon, đều có. Tuy nhiên, ở nhiều nơi, người ta vẫn còn duy trì việc làm heo chia nhau ăn Tết. Tôi vẫn còn ăn cháo lòng heo với bà con hàng xóm trong niềm hân hoan, hạnh phúc của ngày cuối năm. Có khác chăng, giờ tôi được quyền nhấm nháp ly rượu đế, khề khà, sảng khoái với mọi người.
TRẦN QUỐC CƯỠNG
