Huyện Tuy An có hơn 6.800ha lúa, chủ yếu lúa nước, năng suất bình quân 54-55 tạ/ha. Thế nhưng, điều nhiều người ít biết là người dân các xã An Hiệp, An Hòa đang lưu giữ và trồng gần 200ha giống lúa Bát Quạt, Tàu Cúc, Đuôi Nai cho gạo màu đỏ, hồng có giá trị dinh dưỡng cao.
Nông dân tham quan ruộng trồng các giống lúa Bát Quạt, Tàu Cúc, Đuôi Nai tại xã An Hiệp - Ảnh: N. T. HƯỜNG
Đặc điểm của các giống lúa này là phù hợp với chân đất rẫy, gò đồi, nhờ nước trời, thời gian sinh trưởng tương đối dài. Giống Tàu Cúc có thời gian sinh trưởng 115 ngày, Đuôi Nai 150 ngày, Bát Quạt 160 ngày, chỉ sản xuất 1 vụ trong năm, từ tháng 7 đến tháng 8 dương lịch. Lúa được gieo khô, không ngâm ủ, khi trời mưa hạt lúa tự nảy mầm. Đặc điểm nổi trội của các giống lúa này là chịu hạn hơn 50 ngày. Màu sắc của loại gạo này có màu đỏ hoặc màu hồng nhạt. Khi nấu, cơm có màu hồng đỏ, hạt cơm khi nóng thì mềm, khi ăn chúng ta cảm giác có độ béo và càng nhai càng cảm nhận vị ngọt rất khó tả.
Về giá trị dinh dưỡng của các loại gạo này, có lẽ do điều kiện chỉ sống ở chân đất khô cằn, nên trời phú cho nó một giá trị dinh dưỡng đặc biệt hơn so với các loại gạo đỏ chân ruộng nước ở các vùng đất khác ở miền Tây Nam Bộ hay gạo đỏ vùng Hải Dương. Người ta sử dụng loại gạo này để nấu lấy nước uống, xay bột làm thuốc, hoặc dùng dưới dạng gạo lứt (chỉ xay bỏ vỏ trấu để nguyên hạt gạo cả vỏ cám) để chữa một số bệnh. Cá biệt có người ở xa tìm đến Tuy An mua loại gạo này về ăn hoặc gửi đi nước ngoài làm quà tặng.
Hiện các giống lúa cho gạo đỏ sản xuất tại huyện Tuy An có giá cao hơn các loại gạo thông thường từ 30-40%. Tuy nhiên, do năng suất lúa chỉ khoảng 22-25 tấn/ha, lại phụ thuộc nhiều vào thời tiết, nên hiệu quả kinh tế không cao, ít người quan tâm chọn lọc để duy trì giống. Thường lúa vụ trước thu hoạch xong, nông dân để dành một ít để làm giống cho vụ sau. Mặt khác, thời điểm thu hoạch hay gặp mưa, lúa phơi không được nắng nên giống không đảm bảo, chất lượng ngày càng giảm. Trước tình hình đó, năm 2011 Sở NN-PTNT và Sở KH-CN Phú Yên phối hợp triển khai đề tài Nghiên cứu các giải pháp bảo tồn và phát triển một số giống lúa gạo đỏ tại huyện Tuy An. Thời gian thực hiện đề tài từ năm 2011 đến năm 2013, bước đầu đã nghiên cứu được một số ưu điểm nổi trội về giá trị dinh dưỡng các giống lúa Bát Quạt, Tàu Cúc, Đuôi Nai có chất đa lượng, vi lượng, vitamin… cao gấp nhiều lần so với gạo thường; tính chịu hạn tốt, kháng bệnh cao… Vì vậy, thiết nghĩ trong thời gian tới Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ để nông dân Tuy An có điều kiện bảo tồn nguồn gen quý hiếm này.
NGUYỄN THỊ HƯỜNG
Trạm Khuyến nông - Khuyến ngư Tuy An
