Giữa bốn bề núi cao rừng rậm ở xã Phú Mỡ, huyện Đồng Xuân xuất hiện cánh đồng lúa nước theo kiểu ruộng bậc thang. Để đến được cánh ruộng và có được hạt lúa mang về, người dân phải ngủ lại với ruộng giữa rừng.
Trồng lúa nước ở làng Chín Bếp, xã Phú Mỡ. – Ảnh: H.NAM
NGỦ LẠI VỚI RUỘNG
Những thửa ruộng ở làng Chín Bếp vuông vức, bằng phẳng. Những ngôi nhà sàn lợp tranh bao quanh cánh đồng là nơi người dân làm ruộng ngủ lại qua đêm, bởi từ trung tâm xã Phú Mỡ vào đây hơn 10 cây số đường rừng. Chiều muộn, Ma Chuẩn, ở làng Bè thuộc thôn Phú Giang làm ruộng ở đây, hối hả từ suối Mun về ngồi cạnh bếp lửa nghi ngút khói để sưởi ấm xua tan cái lạnh của núi rừng. Ma Chuẩn nói: “Làm ruộng ở đây khỏe lắm, không bón phân cũng không phun thuốc, chỉ tốn công cuốc ruộng, ngâm ủ giống. Từ khi trồng lúa nước đến nay, vụ nào gié lúa cũng dài cả gang tay người lớn”. Sở dĩ cánh đồng lúa nước tươi tốt do nằm lọt thỏm bốn bề rừng núi bao bọc, trong đó có dãy núi La Hiên cao 1.318m so với mặt nước biển nằm ở hướng đông và hàng ngàn héc ta rừng phòng hộ đầu nguồn Hà Đan ở hướng tây. Vào mùa mưa, phù sa từ lá cây rừng già ủ mục bồi đắp cho cánh đồng này, còn nước ở đây dẫn từ con suối Mun chảy quanh năm suốt tháng. Chính vì vậy, khi sạ xong cho đến lúc cây lúa ra lá non chỉ việc ngủ lại nhà sàn canh giữ. “Lúa thời con gái sợ nhất là chuột cắn phá, khi lúa trổ thì sợ khỉ phá. Ngủ lại trong nhà sàn cạnh đám lúa, con chuột cắn lúa mình cũng đuổi, con khỉ thấy có người không dám ra phá mùa màng” - Oi Quyền, ở làng Bè giải thích. Ở nơi heo hút này xuyên suốt mùa vụ, bà con vần công qua lại, chỉ khi chờ gối vụ thì ruộng mới vắng người.
HỌC LÀM RUỘNG ĐỂ BẢO VỆ RỪNG
Ma Chế, ở thôn Phú Tiến 3 làm ruộng lâu năm ở đây phân tích: Tôi làm 500m2 ruộng, thu hoạch khoảng 800 kg lúa/năm. Nếu không “nhín” (bán) mua thức ăn thì năm nào cũng còn lúa cũ trong bồ. Còn Ma Sữa thì nói: “Nếu trồng lúa rẫy thì phải bỏ công phát rẫy gần cả tháng trời và như vậy phải đốt cỡ 2.000m2 rừng. Không chỉ mình tôi mà hàng trăm hộ dân khác ròng rã mấy năm trời phát rẫy thì rừng ở đây đã gần như trụi hết”. Vì vậy phải làm lúa nước để hạn chế phá rừng.
Để có nước trong ruộng, người chủ ruộng ra sức bảo vệ rừng đầu nguồn, bởi họ nhận thức chỉ có rừng thì nước suối mới chảy và ruộng đầy ắp phù sa. Hơn nữa làm ruộng lúa nước tự chủ trong khâu sản xuất. Theo Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Đồng Xuân Đặng Văn Trọng, trong những năm qua, các công trình đập dâng Ma Ha, Cây Vừng, Bà Quân được đầu tư xây dựng phục vụ tưới cho gần 80ha lúa ở xã Phú Mỡ. Ban đầu huyện cử cán bộ kỹ thuật về tận thôn, hướng dẫn bà con kỹ thuật gieo sạ, chăm sóc cây lúa nước. Mấy năm nay, nhân dân có ruộng sản xuất áp dụng mô hình sạ hàng, sạ thưa nên năng suất đạt trên 55tạ/ha. Hơn 80ha lúa nước ở các cánh đồng Phú Tiến, Phú Giang, Phú Lợi của xã Phú Mỡ, cây lúa đứng thẳng hàng. Một nơi vùng sâu, vùng xa nhất của tỉnh Phú Yên, giữa vùng rừng núi bạt ngàn lại xuất hiện màu xanh cánh đồng lúa. Để các đập dâng lúc nào cũng đủ nước tưới phải bảo vệ rừng đầu nguồn, vì thế tết ở đây theo phong tục đầu năm họp làng, năm nào bà con trong thôn cũng cam kết thực hiện quy ước bảo vệ rừng.
Ông Nguyễn Văn Quý, cán bộ trạm Quản lý và bảo vệ rừng Chín Bếp, cho biết: “Gần 10 năm qua, từ khi có ruộng lúa nước bà con ở đây không còn phát rừng làm rẫy. Hơn 17.000ha rừng phòng hộ Hà Đan đã được người dân chung tay bảo vệ”.
MẠNH HOÀI
