Chương trình tín dụng học sinh - sinh viên (HS-SV) có hoàn cảnh khó khăn triển khai trong thời gian qua đã giúp cho hàng chục ngàn lượt hộ gia đình ở Phú Yên có điều kiện đầu tư cho con em ăn học. Tuy nhiên, nguồn vốn đầu tư vào đối tượng này bị hạn chế, điều kiện vay vốn nghiêm ngặt hơn đã khiến nhiều gia đình lâm vào cảnh khó khăn.
Phụ huynh học sinh - sinh viên làm thủ tục vay vốn tại Chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tại Phú Yên. - Ảnh: N.QUANG
Đến nay, dư nợ cho vay theo chương trình tín dụng HS-SV có hoàn cảnh khó khăn của Chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tại Phú Yên đạt gần 350 tỉ đồng, với 25.000 hộ vay phục vụ nhu cầu học tập của hơn 30.000 HS-SV là con em của các hộ nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn, tăng 10 lần so với năm 2006. 100% nguồn vốn giải ngân phục vụ chương trình tín dụng này đều do Trung ương phân bổ. Điều này cho thấy, sau ba năm thực hiện Quyết định số 157/2007 của Thủ tướng Chính phủ về tín dụng đối với HS-SV, nguồn vốn đầu tư cho phát triển giáo dục, bảo đảm không để HS-SV phải bỏ học vì không có tiền đóng học phí và trang trải một số khoản chi khác cho nhu cầu học tập. Tuy nhiên, theo ông Đào Tấn Nguyên, Giám đốc Chi nhánh Ngân hàng Chính sách xã hội tại Phú Yên, qua triển khai thực hiện, chương trình đã bộc lộ một số hạn chế. Đó là các cơ quan, đoàn thể, chính quyền địa phương chưa xác định rõ trách nhiệm của mình trong quy trình vay vốn; chưa làm tốt trách nhiệm trong việc xác nhận, lựa chọn đúng đối tượng khó khăn thụ hưởng ưu đãi của chương trình, dẫn đến giải ngân vốn sai đối tượng. Ngoài ra một số trường chưa thực hiện tốt công tác trao đổi thông tin, thống kê số lượng HS-SV được vay vốn và việc thực hiện cam kết trả nợ.
Từ thực trạng này, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Chính phủ, Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam vừa có Công văn số 2287/2010 yêu cầu các chi nhánh trực thuộc điều chỉnh việc thực hiện cho vay vốn đối với HS-SV mà gia đình gặp khó khăn về tài chính do tai nạn, bệnh tật, thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh (gọi chung là khó khăn đột xuất) trong thời gian theo học tại các trường học, cơ sở đào tạo nghề có xác nhận của UBND cấp xã nơi cư trú. Theo đó, chỉ cho vay vốn một lần trong thời gian học, thời hạn tối đa không quá 12 tháng, tối đa 860.000 đồng/tháng/HS-SV. Đối với các trường hợp trước đây đã cho vay bằng, hoặc cao hơn 860.000 đồng thì chấm dứt việc giải ngân vốn và tiến hành thỏa thuận định kỳ hạn trả nợ.
Trước thông tin thu hẹp đối tượng vay vốn đối với chương trình tín dụng HS-SV, nhiều phụ huynh trên địa bàn tỉnh gặp nhiều khó khăn trong việc xoay xở tiền trang trải học phí và các khoản chi tiêu cho con em mình trong quá trình học tập. Bà Lê Thị Lâm ở xã Hòa Vinh (huyện Đông Hòa) cho biết, năm 2009 gia đình bà thuộc diện khó khăn đột xuất, được xã xét duyệt vay vốn từ chương trình tín dụng HS-SV với mức 8 triệu đồng/năm học cho con trai học đại học ở TP Hồ Chí Minh. Thế nhưng, vừa rồi Hội Phụ nữ xã thông báo, năm học 2010-2011 gia đình bà sẽ không được tiếp tục vay từ nguồn vốn này nữa do quy định mới. Với hoàn cảnh gia đình đang khó khăn như hiện nay, nhưng lại không thuộc diện hộ nghèo, nếu không được hỗ trợ vay vốn thì gia đình bà Lâm rất khó nuôi nổi con học đại học.
Không riêng gì gia đình bà Lâm, nhiều hộ có người là cán bộ xã, giáo viên có con em đang theo học trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học cũng lâm vào cảnh khó khăn khi ngân hàng thu hẹp điều kiện, đối tượng vay vốn đối với chương trình tín dụng HS-SV. Bà Nguyễn Thị Ngọc ở phường Phú Thạnh (TP Tuy Hòa) cho biết: “Chồng công tác tại UBND phường, tôi ở nhà nuôi heo, gà kiếm thêm thu nhập để lo cho hai đứa con học ở Quy Nhơn (tỉnh Bình Định) và TP Hồ Chí Minh. Thu nhập mỗi tháng của hai vợ chồng chưa đến 3 triệu đồng, trong khi chi phí ăn học của hai đứa con mỗi tháng đến 4 triệu đồng. Nếu ngân hàng không tiếp tục cho vay vốn thì không biết gia đình tôi xoay xở như thế nào”. Giám đốc Chi nhánh Ngân hàng chính sách xã hội tại Phú Yên Đào Tấn Nguyên cho biết thêm, từ đầu năm đến nay, chi nhánh đã giải ngân khoảng 100 tỉ đồng phục vụ HS-SV học tập. Nhưng hiện nay, do quy định mới điều chỉnh lại đối tượng vay vốn, tiến độ giải ngân bị chậm lại so với các năm trước. Qua thống kê cho thấy, trường hợp gia đình khó khăn đột xuất đang có dư nợ tín dụng HS-SV trên địa bàn tỉnh chiếm tỉ lệ khá cao, trong đó nhiều gia đình công chức - viên chức, hộ gia đình ở khu vực nông thôn có hai con đang theo học tại các trường cao đẳng, đại học.
Có nhiều ý kiến đồng tình với nhận định: Xuất phát từ đặc thù hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội không vì mục đích lợi nhuận, nguồn vốn cho vay chủ yếu được cấp phát từ ngân sách Nhà nước. Việc huy động vốn từ các nguồn khác gặp khó khăn bởi không thể cạnh tranh về lãi suất với các ngân hàng thương mại. Do vậy, phải tăng cường huy động mọi nguồn lực tài chính của xã hội để góp sức cho chương trình tín dụng HS-SV. Theo các chuyên gia tài chính - ngân hàng, việc huy động thêm các nguồn vốn khác ngoài ngân sách Nhà nước cho chương trình tín dụng HS-SV là điều hoàn toàn có thể thực hiện được. Trước mắt, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo cho khối các ngân hàng thương mại có 100% vốn Nhà nước, hoặc vốn Nhà nước chiếm tỉ lệ chi phối (Ngân hàng Đầu tư - Phát triển, Ngân hàng NN-PTNT, Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương, Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương…) phải dành ra tỉ lệ vốn nhất định trong cơ cấu vốn để cho vay phục vụ việc học tập của HS-SV không thuộc đối tượng cho vay của Ngân hàng Chính sách xã hội, mức cho vay và thời gian cho vay theo nhu cầu, lãi suất cho vay cân đối hợp lý với lãi suất huy động, nhưng không hơn lãi suất cho vay phục vụ sản xuất kinh doanh nhằm góp phần vào sự nghiệp phát triển giáo dục, đào tạo nhân lực có tay nghề kỹ thuật phục vụ yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
NGUYỄN QUANG
