Để đánh giá sức khỏe động vật thủy sản, người nuôi cần dựa vào một số căn cứ sau để xác định nguyên nhân.
Kiểm tra sức ăn của tôm nuôi - Ảnh: N.CHUNG
Căn cứ vào tập tính của động vật nuôi: Mỗi chủng loài, mỗi giai đoạn phát triển của vật nuôi đều có các tập tính khác nhau. Người nuôi cần nắm được các tập tính bình thường này sẽ phát hiện được sức khỏe động vật thủy sản nuôi. Ví dụ như giai đoạn ấu trùng của tôm có tập tính hướng quang. Khi ấu trùng khỏe thì tính hướng quang mạnh và ngược lại, do vậy có thể thử tính hướng quang để đánh giá tình trạng sức khỏe của ấu trùng. Trong ao nuôi thương phẩm, nếu tôm sú kéo đàn chạy lòng vòng quanh ao mà không chịu xuống đáy để bắt mồi, ngay cả khi ruột nó không còn thức ăn, điều đó chứng tỏ tôm nuôi đã có vấn đề về sức khỏe hay do nền đáy ao nuôi bị ô nhiễm, hàm lượng ôxy thấp, khí độc cao… Trong các ao nuôi cá, nếu thấy hàng đàn cá nổi lên tầng mặt, nếu thấy bóng người mà chúng không lặn xuống đáy, chứng tỏ cá nuôi đã bị bệnh hoặc hàm lượng ôxy hòa tan trong nước quá thấp.
Căn cứ vào màu sắc của vật nuôi: Khi màu sắc bình thường của vật nuôi biến mất, thay vào đó là những màu bất bình thường như hồng đỏ, nhợt nhạt, đen hơn, xanh lơ… là các dấu hiệu cho thấy sức khỏe tôm, cá nuôi không bình thường, có khả năng bị tác nhân sinh vật hay một số yếu tố môi trường đã làm bất lợi cho vật nuôi. Ví dụ, khi mang và thân của tôm sú đột ngột chuyển sang màu hồng đỏ, có thể hàm lượng NH3 hoặc pH trong nước vượt mức cho phép, cũng có thể tôm bị sốc bởi sự xâm nhập của các tác nhân gây bệnh là sinh vật khác như vi khuẩn, virus. Khi cơ thể tôm sú trong ao thương phẩm chuyển sang màu xanh đen kèm theo hiện tượng còi cọc, có liên quan đến sự cảm nhiễm virus MBV cao trong mô gan, tụy của tôm. Khi cá nuôi xuất hiện các vệt trắng nhợt trên thân, tại đó vảy bị bong ra, mô dưới vảy hơi sưng, kèm theo các vây cá bị ăn mòn, xơ xác cho thấy cá bị nhiễm vi khuẩn sợi Flexibacter spp.
Căn cứ vào mang của tôm, cá: Mang của tôm lúc bình thường lành lặn có màu trắng ngà, còn mang của cá có màu đỏ tươi khi khỏe mạnh. Do vậy, mọi sự bất thường về hình dạng, màu sắc của mang đều chứng tỏ sự bất thường về sức khỏe của vật nuôi hoặc của môi trường ao nuôi. Ví dụ, mang của tôm, cua chuyển sang màu hồng, vàng, nâu, đen nguyên vẹn hoặc rách nát đều chứng tỏ sức khỏe giáp xác nuôi không tốt hay đã bị bệnh. Khi mang giáp xác có màu hồng thường liên quan tới ôxy hòa tan thấp, NH3 cao, khi có màu đen có thể do nấm ký sinh, thiếu vitamin C, do lượng chất hữu cơ ở đáy ao cao. Khi mang màu vàng có thể do chất hữu cơ lơ lửng cao (tảo tàn đồng loạt, nước mất màu) hay do ao nuôi có hiện tượng xì phèn…
Căn cứ vào các bộ phận, hình dạng cơ thể: Có nhiều ví dụ để chứng minh hiện tượng bất thường về hình dạng và sự không đầy đủ của các bộ phận cơ thể giáp xác nuôi, có vỏ bị mềm, bị mòn cụt các phần phụ như chân, râu… đối với cá bị mòn cụt hay xơ các vây, dị hình cột sống gây ưỡn lưng, cong thân, mắt cá bị lồi, bụng cá phình to hay tóp lại…
Căn cứ vào khả năng sử dụng thức ăn: Có thể đánh giá sức khỏe của vật nuôi thông qua lượng thức ăn được sử dụng hàng ngày, thời gian sử dụng hết khẩu phần thức ăn và lượng thức ăn có trong ruột vật nuôi sau bữa ăn. Đa phần các trường hợp bất thường về sức khỏe của động vật thủy sản đều thể hiện bằng biểu hiện kém ăn hoặc bỏ ăn. Do vậy, theo dõi lượng thức ăn hàng ngày có thể đánh giá tình trạng sức khỏe của động vật thủy sản nuôi.
(Trung tâm Giống và KTTS Phú Yên)
