Khá nhiều hợp tác xã (HTX) đóng tàu, thuyền ở Phú Yên lâm vào cảnh khó khăn, trong đó một số phải ngưng hoạt động hoặc giải thể, vì bị khách hàng “lừa”, năng lực vốn hạn chế và nhiều khó khăn khác.
Đóng tàu tại HTX Quyết Tâm (TP Tuy Hòa) – Ảnh: P.HÙNG
Hiện nay, hoạt động đóng tàu gần như vắng bóng hoàn toàn tại các hợp tác xã (HTX) trên địa bàn Phú Yên. Vài HTX vẫn còn duy trì hoạt động, nhưng công việc chính chỉ là sửa chữa tàu thuyền. Thực tế cho thấy, nghề đóng tàu cá bị mai một dần là do khai thác thủy hải sản khơi xa gặp nhiều khó khăn; lực lượng lao động tham gia nghề này ngày càng ít đi, trong khi nguồn lợi thủy sản gần bờ ngày thêm cạn kiệt. Việc vươn khơi đòi hỏi cần có tàu to, máy công suất lớn, song các ngư dân, các HTX chuyên khai thác, đánh bắt thủy hải sản lại thiếu vốn đầu tư mua sắm phương tiện. Nếu đi vay vốn ngân hàng để đóng tàu cá cũng gặp nhiều khó khăn bởi họ không có tài sản thế chấp. Mặt khác, do nhiều cơ sở chuyên đánh bắt cá bị giải thể, phải bán tàu cũng góp phần làm giảm nhu cầu đóng tàu.
HTX Sửa chữa và đóng tàu Phú An (TX Sông Cầu) thành lập từ năm 2001 với hơn 30 xã viên, có thể đóng được tàu tải trọng lớn. Một thời gian dài sau khi thành lâp, do chưa nắm rõ nhu cầu của thị trường nên số hợp đồng đến với HTX này chỉ đếm trên đầu ngón tay. Năm 2004, HTX có hai hợp đồng lớn nhất là đóng tàu có công suất 90CV cho một công ty tư nhân chuyên khai thác nghề cá ở TX Sông Cầu. Do quá vội vàng trong tiếp nhận và ký kết hợp đồng, lại không thẩm định được khả năng tài chính của khách hàng nên trong quá trình thực hiện, HTX chỉ nhận được từ doanh nghiệp 10% số tiền ứng trước, toàn bộ chi phí còn lại là do HTX đi vay vốn bên ngoài với lãi suất cao. Khi tàu làm xong giai đoạn cuối cùng, chuẩn bị hạ thủy thì bất ngờ công ty trên bị vỡ nợ, giám đốc công ty ôm tiền bỏ trốn khiến HTX “lâm nạn” theo. Tiền thanh toán hợp đồng không có, lãi vay ngày một tăng cao làm cho HTX điêu đứng. Đến tháng 5/2003, HTX Phú An buộc phải ngưng hoạt động, bán đổ bán tháo toàn bộ thiết bị máy móc, nhà xưởng, vật tư để trả nợ.
HTX Sửa chữa, đóng tàu thuyền, cưa xẻ gỗ và mộc dân dụng Phước Thành (xã Bình Ngọc, TP Tuy Hòa) đi vào hoạt động từ tháng 9/1997 và đã đóng hàng chục chiếc tàu có công suất từ 90CV trở lên. Công việc ổn định, đội ngũ thợ lành nghề làm việc theo cơ chế khoán sản phẩm với số tiền công lên đến 120.000 – 150.000 đồng/ngày. Nhiều công ty lớn ở TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng và thậm chí có cả công ty ở Nhật Bản đặt vấn đề liên kết làm ăn. Trong khi đang ăn nên làm ra thì đến tháng 6/2001, HTX nhận được hợp đồng đóng mới 5 chiếc tàu cho 4 HTX khai thác nghề cá ở huyện Đông Hòa. Do quá tin tưởng chỗ người quen nên trong quá trình thực hiện hợp đồng, HTX phải tự huy động vốn bằng cách cầm cố tài sản để vay ngân hàng. Đến khi thực hiện xong hợp đồng, giao hàng đầy đủ thì chỉ có một HTX trả tiền, ba HTX còn lại lấy lý do hoạt động khó khăn nên không chịu trả làm HTX bị lỗ hơn 500 triệu đồng. Mặc dù “vác” đơn đi kiện khắp nơi nhưng cho đến nay HTX vẫn chưa thu hồi được số tiền trên. HTX này đã phải thanh lý toàn bộ tài sản để trả tiền vay ngân hàng nhưng vẫn nợ thuế hơn 43 triệu đồng. Đến tháng 6/2007, HTX Phước Thành được UBND tỉnh Phú Yên ra quyết định xóa nợ thuế. Hiện nay, HTX vẫn duy trì hoạt động nhưng trên danh nghĩa là chính.
Ông Trần Dương Sa, Trợ lý kiêm Phó chủ nhiệm HTX Sửa chữa, đóng tàu thuyền, cưa xẻ gỗ và mộc dân dụng Phước Thành, cho biết: “Hiện nay, không chỉ riêng HTX chúng tôi mà hầu hết các HTX đóng tàu khác trên địa bàn Phú Yên hầu như đã giải thể. HTX nào làm ăn ở lĩnh vực này còn sót lại cũng chỉ tồn tại trên danh nghĩa và “sống lay lắt” qua ngày. Kinh doanh nghề này hiện nay chỉ có lỗ chứ không lời. Khi tôi hỏi cụ thể chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với lĩnh vực này như thế nào thì ông Sa bày tỏ: “Vốn cho vay chỉ khoảng 20 – 50 triệu đồng/lần vay, chưa đủ làm vỏ cho một con tàu, không thể duy trì hoạt động được”.
Tháo gỡ khó khăn, tạo thêm điều kiện hoạt động và có chính sách, cơ chế ưu đãi nhiều hơn là những mong muốn mà các HTX đóng tàu thuyền ở Phú Yên cần sự “trợ lực” của Nhà nước. Một khi HTX làm ăn được thì có nghĩa là xã viên thoát khỏi khó khăn, đời sống kinh tế – xã hội nói chung sẽ được cải thiện.
XUÂN HUY
