Trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp phải chịu thiệt thòi về thuế khi bị tính thuế đầu ra mà không được trừ đầu vào, bị tính doanh thu mà không được tính chi phí do doanh nghiệp sử dụng không đúng (ghi sai, thiếu các chỉ tiêu cần thiết), không đầy đủ hóa đơn, chứng từ theo quy định hoặc hóa đơn, chứng từ không hợp pháp. Để khắc phục tình trạng trên và công tác xử lý của cơ quan thuế các cấp được thấu tình đạt lý, đúng pháp luật, Bộ Tài chính đã ban hành thông tư hướng dẫn cụ thể.
Theo đó, trường hợp các cơ quan chức năng hoặc cơ quan thuế sau khi kiểm tra, xác minh đã có kết luận hóa đơn do cơ sở kinh doanh sử dụng là bất hợp pháp thì cơ sở kinh doanh (CSKD) không được kê khai khấu trừ thuế GTGT đầu vào, nếu đã khấu trừ (hoặc đã được hoàn) thì cơ quan thuế xử lý truy thu, truy hoàn số thuế GTGT đã khấu trừ (đã hoàn). CSKD không được tính vào chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) giá trị hàng hóa, dịch vụ mua vào theo hóa đơn bất hợp pháp.
Trường hợp cơ quan thuế kiểm tra và yêu cầu CSKD chứng minh các hoạt động như mua hàng hóa, các dịch vụ sử dụng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh có hợp đồng mua bán, văn bản thanh lý hợp đồng (nếu có); có phiếu xuất, nhập kho, chứng từ thanh toán tiền và hạch toán kế toán theo đúng quy định... hoặc CSKD có cam kết việc mua hàng hóa, dịch vụ là có thật, hàng hóa, dịch vụ mua vào đã được bán ra có kê khai, nộp thuế, hạch toán kế toán đầy đủ và CSKD chịu trách nhiệm trước pháp luật, thì cơ quan thuế thực hiện ấn định chi phí mua hàng, chi phí mua dịch vụ được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN.
Khi xử lý ấn định chi phí, cơ quan thuế có thể tham khảo giá hàng hóa, dịch vụ do cơ quan quản lý nhà nước công bố cùng thời điểm, hoặc giá mua, giá bán của các doanh nghiệp kinh doanh cùng ngành nghề, cùng mặt hàng hoặc giá bán của doanh nghiệp kinh doanh cùng mặt hàng xác định chi phí mua hàng, chi phí mua dịch vụ được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN.
Trường hợp CSKD sử dụng hóa đơn bất hợp pháp đã bị cơ quan thuế xử lý không cho tính giá trị hàng hóa, dịch vụ vào chi phí hợp lý khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN và cơ sở kinh doanh không có khiếu nại hoặc có khiếu nại nhưng đã hết thời hiệu thì không xử lý hồi tố theo quy định ấn định chi phí nêu tại mục này.
Trường hợp việc sử dụng hóa đơn bất hợp pháp nhưng không dẫn đến thiếu thuế, gian lận thuế, trốn thuế thì cơ sở kinh doanh bị phạt đối với hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp theo quy định tại khoản 4, Điều 14 hoặc khoản 3, Điều 15 Nghị định số 89/2002/NĐ-CP ngày 7/11/2002 của Chính phủ quy định về việc in, phát hành, quản lý, sử dụng hóa đơn.
Trường hợp CSKD sử dụng hóa đơn bất hợp pháp dẫn đến thiếu thuế, gian lận thuế, trốn thuế nhưng chưa đủ căn cứ để yêu cầu cơ quan điều tra để xử lý hình sự, thì CSKD bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế.
Trường hợp CSKD sử dụng hóa đơn mua hàng hóa, dịch vụ của cơ sở kinh doanh bỏ trốn để kê khai khấu trừ thuế GTGT, tính vào chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN mà thời điểm mua hàng hóa, dịch vụ phát sinh trước ngày xác định CSKD bỏ trốn theo thông báo của cơ quan thuế và cơ quan thuế hoặc các cơ quan chức năng khác chưa đủ căn cứ để kết luận đó là hóa đơn bất hợp pháp thì cơ quan thuế phải thực hiện kiểm tra xác định đúng có hàng hóa, dịch vụ mua vào và yêu cầu CSKD chứng minh và chịu trách nhiệm trước pháp luật việc mua bán là có thật; có hợp đồng mua bán, văn bản chứng từ thanh lý hợp đồng (nếu có), phiếu xuất kho, phiếu nhập kho, chứng từ thanh toán tiền; hàng hóa, dịch vụ mua vào của cơ sở bỏ trốn được sử dụng để phục vụ hoạt động kinh doanh đã bán ra và đã kê khai thuế, có hạch toán kế toán đầy đủ, đúng quy định thì CSKD được khấu trừ thuế GTGT đầu vào theo hóa đơn mua hàng đó và tính vào chi phí khi xác định thu nhập chịu thuế TNDN.
Khi cơ quan thuế hoặc các cơ quan chức năng khác trong quá trình kiểm tra, xác minh, điều tra kết luận hóa đơn do CSKD sử dụng là hóa đơn bất hợp pháp thì CSKD bị xử lý như nêu trên.
Như vậy, đối với hóa đơn được xác nhận là bất hợp pháp thì tùy vào từng trường hợp cụ thể, cơ quan thuế sẽ xử lý theo các quy định như nêu trên.
KIỀU XUÂN CHINH
