Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành quy chế cho phép các tổ chức kinh tế thuộc mọi thành phần có điều kiện đều được làm đại lý đổi ngoại tệ cho các ngân hàng thương mại, gọi tắt là các tổ chức tín dụng  (TCTD). Theo quy định, đại lý nào bán ngoại tệ ra ngoài sẽ bị rút giấy phép kinh doanh. Nhưng một nghịch lý đang diễn ra là ngành ngân hàng chỉ có thể giám sát hoạt động ở bàn thu đổi ngoại tệ của các TCTD, còn các bàn thu đổi ngoại tệ đang trôi nổi trên thị trường “chợ đen” thì vẫn nằm ngoài vòng kiểm soát.

Trong vai khách hàng, chúng tôi đến một doanh nghiệp kinh doanh vàng trên đường Trần Hưng Đạo (TP Tuy Hòa) hỏi mua USD và được chủ doanh nghiệp này cho biết: Giá cả tùy theo số lượng, mua 1.000 USD trở lên có giá 17.000 đồng/USD, còn ít hơn thì giá 17.200 đồng/USD. Mua bao nhiêu cũng có, nhưng phải chờ để đi… gom “hàng”. Tại sao các doanh nghiệp kinh doanh vàng lại có số lượng lớn ngoại tệ bán cho khách hàng như vậy? Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết đa số các “chợ đen” này đều làm đại lý chuyển tiền của các tổ chức tài chính lớn ở  nước ngoài về Việt Nam. Thêm vào đó, còn có một lực lượng lớn “cò ngoại tệ” thường xuyên gom “hàng” từ các nơi về với số lượng lên đến hàng ngàn USD, bán lại cho các doanh nghiệp kinh doanh vàng để hưởng chênh lệch.

Tại sao quy chế đại lý đổi ngoại tệ sửa đổi đã có hiệu lực nhưng vẫn không thể kiểm soát được thị trường “chợ đen”? Sau khi Bộ Tài chính công bố tăng giá bán lẻ xăng dầu ngày 21/7, ngay lập tức trên thị trường “chợ đen” xảy ra hiện tượng đầu cơ nâng giá USD lên cao trên mức 17.000 đồng/USD để trục lợi. Theo các chuyên gia ngân hàng, quy chế mới chỉ điều chỉnh hoạt động đổi ngoại tệ của các tổ chức kinh tế làm đại lý đổi ngoại tệ cho các TCTD, còn những bàn đổi ngoại tệ trôi nổi trên thị trường “chợ đen” thì… chịu. Dù biên độ tỉ giá VND/USD giữa ngân hàng và “chợ đen” đã được thu hẹp nhưng vẫn còn có sự chênh lệch, vẫn là mảnh đất màu mỡ để giới đầu cơ làm giá kiếm lời.

Thêm một nghịch lý đang diễn ra là Pháp lệnh Ngoại hối cho phép người dân có quyền tích trữ ngoại tệ, nhưng trên lãnh thổ Việt Nam lại không cho phép thanh toán và mua bán bằng ngoại tệ. Do vậy, NHNN khuyến khích mở rộng các bàn thu đổi ngoại tệ để nối dài cánh tay tới người dân, giúp người dân cần đổi ngoại tệ ra VND để chi dùng được thuận tiện. Thế nhưng, hiện tại số lượng bàn thu đổi ngoại tệ được cấp phép hoạt động trên địa bàn Phú Yên lại ít hơn số bàn hoạt động trôi nổi trên thị trường “chợ đen”. NHNN chi nhánh tại Phú Yên chỉ quản lý các bàn thu đổi ngoại tệ tại 6 TCTD trên địa bàn tỉnh, còn các bàn thu đổi ngoại tệ trôi nổi tại các doanh nghiệp kinh doanh vàng không thuộc quyền quản lý của ngành ngân hàng nên không thể biết được lượng ngoại tệ mua vào và bán ra là bao nhiêu.

NGUYỄN QUANG