Công trình thủy lợi, trong đó có các đập, hồ chứa nước là cơ sở hạ tầng hết sức quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. UBND tỉnh đã chỉ đạo các địa phương, chủ hồ chứa nước thủy lợi chủ động rà soát, lập danh mục các đập, hồ chứa thủy lợi hư hỏng, xuống cấp, có nguy cơ mất an toàn, đề xuất xử lý cấp bách các hồ chứa có nguy cơ mất an toàn cao…

Khắc phục sự cố, đảm bảo tích nước an toàn

Theo Sở NN-PTNT, trên địa bàn tỉnh hiện có 50 hồ chứa nước thủy lợi, trong đó có 3 hồ có dung tích lớn hơn 10 triệu m³, 3 hồ có dung tích từ 3-10 triệu m³, còn lại là các hồ thủy lợi có dung tích từ 3 triệu m³ trở xuống. Do đặc điểm địa hình chia cắt, phần lớn các công trình hồ chứa thủy lợi trên địa bàn tỉnh thuộc loại nhỏ, xả lũ bằng hình thức tràn tự do và do các địa phương quản lý vận hành, khai thác, không có quy trình vận hành điều tiết hồ.

Một số hồ mới xây dựng thời gian gần đây đã được đầu tư bài bản hơn và có quy trình vận hành điều tiết hồ, sau khi vận hành phục vụ hết vụ hè thu thì các cửa tràn xả lũ được mở hết để dòng chảy qua tràn như dòng chảy tự nhiên, đến khoảng tháng 11 hàng năm, tùy tình hình thời tiết thích hợp mà các chủ hồ đóng các cửa tràn, đảm bảo tích nước cho sản xuất năm sau.

Theo Công ty TNHH MTV Thủy nông Đồng Cam (Công ty Thủy nông Đồng Cam), hiện đơn vị đang quản lý và vận hành 7 hồ chứa thủy lợi, trong đó có 3 hồ có dung tích trên 10 triệu m³ gồm hồ Phú Xuân (huyện Đồng Xuân), hồ Đồng Tròn (huyện Tuy An) và hồ Suối Vực (huyện Sơn Hòa). Các công trình hồ chứa thủy lợi này có quy mô vừa và lớn, được xây dựng hệ thống xả lũ bằng hình thức xả sâu.

Ông Bùi Văn Định, Trưởng văn phòng đại diện Trạm quản lý thủy nông Phú Xuân thuộc Công ty Thủy nông Đồng Cam, cho biết: Trước mùa mưa bão năm nay, Trạm quản lý thủy nông Phú Xuân đã kiểm tra toàn bộ hạng mục của công trình hồ Phú Xuân, trong đó chú trọng nhất là hệ thống vận hành, điều tiết xả lũ.

Trạm quản lý thủy nông Phú Xuân đã đề xuất Công ty Thủy nông Đồng Cam thay toàn bộ các trang thiết bị hư hỏng, không đảm bảo an toàn cũng như khắc phục những hư hỏng tại tràn xả lũ và sửa chữa các cửa van điều tiết nước. Đến nay, công trình hồ Phú Xuân đảm bảo an toàn và đang tích nước để phục vụ sản xuất vụ đông xuân hiện nay và vụ hè thu năm sau.

Theo thiết kế của hồ Phú Xuân thì dung tích trữ là 11,26 triệu m³, tương đương với cao trình mực nước dâng là 36,5m, hiện hồ đã tích đạt dung tích thiết kế. Dự kiến ngày 5/12, hồ chứa nước Phú Xuân sẽ mở nước phục vụ tưới cho vụ sản xuất đông xuân 2019-2020 với diện tích khoảng 500ha.

Ông Nguyễn Minh Huệ, Chủ tịch Công ty Thủy nông Đồng Cam, cho biết: Hiện công ty đang quản lý và vận hành 7 hồ chứa thủy lợi với tổng dung tích khoảng 55 triệu m³. Trước mùa mưa bão, công ty đã đầu tư sửa chữa, khắc phục toàn bộ những sự cố, hư hỏng cũng như các trang thiết bị thiếu an toàn tại tất cả các công trình trên với số tiền hơn 800 triệu đồng và đến nay đều bảo đảm an toàn.

Sau các cơn bão số 5 và số 6, việc hư hỏng đối với các công trình này là không đáng kể, công ty đã khẩn trương khắc phục xong và hiện 7 công trình này đang tích nước trung bình đạt khoảng 98% so với dung tích thiết kế. Để đảm bảo tưới cho vụ đông xuân sắp tới với diện tích khoảng 36.800ha và vụ hè thu năm 2020, công ty đã chỉ đạo các trạm thủy nông chủ động điều tiết và tưới tiết kiệm nhằm đảm bảo nguồn nước.

Công nhân Trạm quản lý thủy nông Phú Xuân đang vận hành hệ thống xả lũ của hồ chứa nước Phú Xuân. Ảnh: ANH NGỌC

Tiếp tục sửa chữa, khắc phục hư hỏng

Theo Sở NN-PTNT, phần lớn các hồ thủy lợi trên địa bàn tỉnh được xây dựng sau năm 1980, bằng nhiều nguồn vốn, nhiều thành phần đầu tư nên mức độ hoàn chỉnh và chất lượng thi công của các hồ chứa nước khác nhau. Qua nhiều năm vận hành, khai thác, lũ lụt làm cho một số hồ chứa hư hỏng, xuống cấp, nhiều hồ chứa bồi lấp không còn sử dụng như hồ chứa nước Cò Hay (huyện Sơn Hòa), hồ Hóc Bướm (huyện Tuy An), hồ Ea Lâm 2 (huyện Sông Hinh) hoặc lòng hồ bị thu hẹp dung tích trữ hạn chế, không đảm bảo theo thiết kế ban đầu như các hồ Sơn Tây Thượng, Sơn Tây Hạ, Trường Lạc, Lạc Phong (huyện Tây Hòa), Tân Lương (huyện Sơn Hòa)… Phần lớn các hồ chứa có dung tích trữ trên dưới 1 triệu m³ ở Phú Yên thường là tràn trên nền đất, đá tự nhiên nên thường xuyên bị xói lở, hư hỏng.

Theo UBND tỉnh, trong những năm qua, bằng nhiều nguồn vốn, tỉnh đã đầu tư nâng cấp sửa chữa một số công trình hồ chứa mang tính cấp bách, xung yếu có ảnh hưởng đến đời sống của nhân dân. Các công trình sau khi được đầu tư sửa chữa, nâng cấp bảo đảm an toàn, tích nước đạt dung tích thiết kế, chủ động công tác điều tiết nước trong mùa mưa, đảm bảo an toàn công trình đầu mối và các hộ dân sống ở hạ lưu đập, bảo vệ môi trường sinh thái. Tuy nhiên, số lượng hồ được đầu tư sửa chữa trên địa bàn tỉnh còn rất hạn chế, chỉ chiếm khoảng 15% các hồ cần được sửa chữa nâng cấp.

Theo ông Đinh Ngọc Dạn, Phó Chủ tịch UBND huyện Sông Hinh, để đảm bảo an toàn hồ đập cần thiết phải thường xuyên đầu tư kinh phí duy tu, sửa chữa. Thời gian qua, tỉnh rất quan tâm và đầu tư khắc phục sự cố tại đập chính của hồ chứa nước La Bách, đến nay hồ này đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, tại vị trí K0+300 trên tuyến đường vào hồ La Bách và vị trí K0+300 trên tuyến đường vào hồ Buôn Đức, vào mùa mưa thường xuyên bị ngập lụt từ 0,5-1,5m gây khó khăn cho việc đi lại.

Để đảm bảo công tác quản lý, vận hành và đi lại của người dân, huyện Sông Hinh kiến nghị tỉnh quan tâm đầu tư xây dựng cống, ngầm, tràn tại các vị trí này. Ngoài ra, tỉnh cần quan tâm đầu tư, sửa chữa, khắc phục một số công trình thủy lợi bị hư hỏng trên địa bàn tỉnh nói chung và huyện Sông Hinh nói riêng…

TS Nguyễn Trọng Tùng, Phó Ban chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh, cho biết: Hàng năm, tỉnh có văn bản chỉ đạo các địa phương, đơn vị tổ chức kiểm tra, đánh giá hiện trạng các hồ chứa nước do đơn vị quản lý, đề xuất phương án sửa chữa các hồ chứa có nguy cơ mất an toàn trước mùa mưa lũ, đồng thời rà soát nhân lực và các vật tư, thiết bị phục vụ công tác vận hành bảo dưỡng và bảo vệ hồ theo quy định; đánh giá việc vận hành điều tiết hồ theo quy trình đã được phê duyệt, lập phương án phòng, chống lũ lụt cho vùng hạ du đập.

Đối với các hồ chứa nước có cửa xả sâu, rà soát quy trình vận hành có sự điều chỉnh, bổ sung phù hợp; kiểm tra cửa van, hệ thống vận hành và bố trí nhân lực vận hành sẵn sàng điều tiết mực nước, điều tiết lũ một cách hợp lý đảm bảo an toàn cho công trình cũng như hành lang xả lũ và hạ du. Các chủ hồ cần xây dựng phương án tích nước hợp lý hoặc hạn chế tích nước đối với các hồ chứa bị hư hỏng, xuống cấp, đồng thời chủ động phương án bảo đảm an toàn công trình và dân cư vùng hạ du. 

ANH NGỌC