Trên địa bàn tỉnh, nhiều HTX chỉ còn lại cái tên nhưng vẫn tồn tại hết năm này qua năm khác, bởi trước đây chưa có hướng dẫn cụ thể để giải thể. Ngày 22/5/2018, Thủ tướng Chính phủ có Chỉ thị 12/CT-TTg về tiếp tục tăng cường công tác triển khai thi hành Luật HTX năm 2012; theo đó các HTX này sẽ bị giải thể để thành lập các HTX mới theo luật định.
Nhiều HTX có tên nhưng không hoạt động
Cái tên HTX Dịch vụ Song A (TX Sông Cầu) ra đời với hoạt động chính là thu gom xử lý rác thải sinh hoạt, đây cũng là HTX đầu tiên của tỉnh chuyên về dịch vụ môi trường. Thiên tai năm 2009 khiến phương tiện bị hư hại, HTX không đủ vốn để trang bị lại nên ngừng hoạt động từ đó. Đến nay, thành viên HTX tan rã, giám đốc HTX chuyển đi nơi khác sinh sống và không còn ai biết tới sự tồn tại của HTX này.
Theo ông Lương Công Tuấn, Phó Chủ tịch UBND TX Sông Cầu, sở dĩ HTX này chưa thể giải thể vì trước đây có vay vốn từ Quỹ hỗ trợ giải quyết việc làm do Liên minh HTX tỉnh đứng ra bảo lãnh. HTX đã trả được phần nợ gốc, còn phần lãi hơn 200 triệu đồng vẫn chưa thanh toán. Cùng với HTX Dịch vụ Song A, địa phương còn có HTX Kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Xuân Bình, HTX Nông nghiệp Xuân Lộc ngừng hoạt động nhiều năm cũng chưa được giải thể. Địa phương mong muốn chính quyền các cấp có cơ chế xử lý dứt điểm các trường hợp này, vì càng kéo dài càng khó giải quyết về sau.
Lại có những HTX chỉ thấy cái tên trong sổ đăng ký, mà chưa một ngày hoạt động, cả chính quyền và người dân đều không biết HTX từng có trụ sở ở đâu. Ông Huỳnh Kim Khương, nguyên Giám đốc HTX Khai thác hải sản Tân Lập ở xã Hòa Hiệp Nam (huyện Đông Hòa), cho biết: Năm 1999, để hưởng vốn từ chương trình đánh bắt xa bờ của Nhà nước, tôi và một số bạn thuyền đã thành lập HTX. Sau đó không được giải ngân vốn nên HTX không có kinh phí hoạt động và tan rã ngay sau đó 2 tuần. Đến nay đã hơn 19 năm, HTX vẫn chưa được xóa tên. Cùng tình trạng với HTX của tôi còn có 2 HTX thủy sản là HTX Trường Thịnh (huyện Đông Hòa), HTX Hùng Quân (TP Tuy Hòa).
Theo Liên minh HTX tỉnh, hiện toàn tỉnh có 78 HTX ngưng hoạt động. Trong đó 73 HTX thành lập trước ngày 1/7/2012 và 5 HTX thành lập mới khi Luật HTX năm 2012 có hiệu lực. 43 HTX thuộc lĩnh vực nông nghiệp và thủy hải sản, xây dựng 21, giao thông vận tải 4, công nghiệp tiểu thủ công nghiệp 9 và 1 HTX môi trường.
Nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng này, ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết: Bộ máy và thành viên các HTX nông nghiệp tự giải tán, không có ban quản lý để giải thể. Lĩnh vực hải sản, khi thành lập, thành viên HTX chỉ góp sức, không góp vốn, dựa chủ yếu vào nguồn vốn vay dự án đánh bắt xa bờ và chương trình khắc phục hậu quả cơn bão số 5 năm 1997, nên khi không được cấp vốn thì không hoạt động. Những HTX có hoạt động thì làm ăn thua lỗ không có khả năng trả nợ và chưa giải thể được vì còn chờ xử lý.
Với các HTX xây dựng, trong quá trình hoạt động thiếu năng lực tài chính, trang thiết bị, từ trước tới nay chỉ làm những công trình nhỏ, manh mún nên không đủ điều kiện nhận thầu, giải ngân, lâu dần không có công trình nên tự giải tán. Còn HTX giao thông vận tải thành viên ra khỏi HTX, thiếu bộ máy quản lý, không có thiết bị giám sát hành trình dẫn đến ngưng hoạt động. Các HTX công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và thương mại thì sản xuất thiếu vốn, thiếu nguồn nguyên liệu, thị trường đầu ra không ổn định… và đình trệ kéo dài.
Những động thái đầu tiên
HTX Dịch vụ vận tải Đồng Xuân là HTX duy nhất ở huyện Đồng Xuân hoạt động trong lĩnh vực vận tải. Một thời gian dài, HTX này hoạt động cầm chừng không đủ năng lực duy trì nên UBND huyện đã bắt buộc giải thể.
Theo ông Phạm Trung Chánh, Phó Chủ tịch UBND huyện Đồng Xuân, đơn vị không đủ điều kiện về phương tiện kỹ thuật phục vụ kinh doanh vận tải theo Nghị định 93/2012 của Chính phủ. Mặc dù, địa phương đã cho thêm thời gian để củng cố lại hoạt động, nhưng vẫn không có gì cải thiện. Địa phương buộc phải làm thủ tục ngừng hoạt động đối với HTX này.
Còn tại huyện Sơn Hòa, mặc dù đây là địa phương có số lượng HTX ít, sự tồn tại của các HTX góp phần hoàn thành tiêu chí 13 và các tiêu chí khác trong xây dựng nông thôn mới, tuy nhiên địa phương này vẫn kiên quyết giải thể những HTX yếu kém.
Ông Phạm Đình Phụng, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa, cho biết: Nhiều năm liền, địa phương chỉ có 2/9 HTX hoạt động hiệu quả, 7 HTX còn lại làm ăn thua lỗ, không hỗ trợ nhiều cho sản xuất nông nghiệp của bà con nên địa phương đã tiến hành giải thể hoặc chuyển thành các tổ hợp tác.
Sở NN-PTNT cũng phối hợp với các địa phương bắt tay vào rà soát các HTX hoạt động trên lĩnh vực mình phụ trách để xử lý dứt điểm các đơn vị yếu kém đã ngừng hoạt động. Theo ông Nguyễn Trọng Tùng, Giám đốc Sở NN-PTNT, từ nay tới cuối năm, đối với 43 HTX nông nghiệp yếu kém, ngừng hoạt động nhiều năm thuộc 6/9 địa phương, đơn vị sẽ kiên quyết xử lý bằng hình thức giải thể bắt buộc hoặc tự nguyện.
Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh, cho biết thêm: Hiện đã có Điều 54 của Luật HTX năm 2012 và Điều 19 của Nghị định 193 của Chính phủ quy định về việc giải thể các HTX. Đối với việc xử lý tài sản, vốn còn lại được cho là khó cho quá trình khi giải thể trước kia thì nay cũng đã quy định rõ tại Điều 49 của Luật HTX năm 2012 và Thông tư 31/2018/TT-BTC của Bộ Tài chính.
Theo đó, với HTX thành lập hình thức, chưa hoạt động, không có vốn góp, không có tài sản, công nợ, đại diện pháp nhân không có hoặc đã chết thì thông báo thu hồi con dấu và xóa tên trong danh sách. Các HTX thủy hải sản còn nợ vốn ngân hàng, UBND tỉnh xin ý kiến Chính phủ để giải quyết. Những HTX ngừng hoạt động, không còn đại diện hợp pháp nhưng vẫn còn thành viên thì tổ chức đại hội bầu bổ sung bắt buộc để đủ điều kiện lập hội đồng giải thể…
MINH DUYÊN
