Nhiều người dân ở xã Sơn Thành Tây (Tây Hòa) thuê đất của Công ty cổ phần Vinacafe Sơn Thành (Công ty Sơn Thành) để trồng hồ tiêu cho rằng mức thu khoán của công ty này quá cao, trong khi phía công ty thì bảo mức thu hiện nay thấp hơn so với trước năm 2008. Người trồng tiêu ở đây cũng phản ánh diện tích giao khoán sau khi đo đạc lại đều tăng, tình hình an ninh trật tự tại khu sản xuất chưa đảm bảo…

Nông dân xã Sơn Thành Tây (Tây Hòa) trồng tiêu trên đất thuê của Công ty cổ phần Vinacafe Sơn Thành - Ảnh: A.NGỌC

NÔNG DÂN KÊU: GIAO KHOÁN CAO

Theo nhiều người dân ở xã Sơn Thành Tây (Tây Hòa) thuê đất của Công ty Sơn Thành để trồng hồ tiêu thì công ty này không đầu tư gì cho người sản xuất nhưng thu khoán quá cao và nhiều khoản không hợp lý. Người trồng tiêu trong 5 năm đầu chưa thu hoạch sản phẩm đã phải đóng phí quản lý 2 triệu đồng/ha, khi thu hoạch thì đóng khoảng 20 triệu đồng/ha. Diện tích thuê đất từ trước đến nay đã thể hiện trong hợp đồng ổn định, thế nhưng hiện nay công ty tổ chức đo đạc lại thì tăng hơn so với trước… Ông Nguyễn Văn Phương ở thôn Sơn Trường, xã Sơn Thành Tây, cho biết: “Năm 2006, tôi hợp đồng với Công ty Sơn Thành thuê 1ha đất để trồng điều, sau đó chuyển sang trồng tiêu, thời hạn thuê đất là 25 năm. Thế nhưng đến nay chưa hết hạn hợp đồng nhưng công ty yêu cầu ký lại với diện tích tăng thêm khoảng 1.200m². Trong hợp đồng có quy định rõ, phía công ty quy hoạch và đầu tư đường vận chuyển, đường điện phục vụ sản xuất, hệ thống thoát nước… Thế nhưng, hiện nay đường thì xuống cấp, hệ thống thoát nước không đảm bảo, mùa hạn thiếu nước tưới thì tự người dân lo. Cả năm sản xuất không thấy một cán bộ kỹ thuật nào của công ty xuống hướng dẫn cho bà con, người trồng tiêu chúng tôi phải tự đầu tư toàn bộ từ giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và cả khi vườn tiêu bị sâu bệnh hại thì người dân cũng tự lo. Thế nhưng chế độ khoán của Công ty Sơn Thành hiện nay quá cao”.

Ông Phan Sỹ Hùng cũng ở thôn Sơn Trường phản ánh, việc ấn định năng suất tiêu của Công ty Sơn Thành là quá cao, năm 2013 là hơn 3,8 tấn/ha, trong khi năng suất thực tế khoảng 3 đến 3,3 tấn/ha, chưa kể những vườn tiêu bị bệnh, mất mùa. Một số diện tích người dân khai hoang từ năm 1990 đến 1995, công ty cũng thu mỗi năm 2 triệu đồng/ha đối với sắn và 3 triệu đồng/ha đối với mía… Một số người dân khác ở xã Sơn Thành Tây như ông Ngô Quang Tịnh ở thôn Sơn Trường, bà Nguyễn Thị Nga ở thôn Sơn Thọ, ông Đỗ Hữu Vĩnh ở thôn Tịnh Thọ cũng có ý kiến như ông Nguyễn Văn Phương và ông Phan Sỹ Hùng. Ngoài các phản ánh trên, nhiều người trồng tiêu ở đây còn cho rằng, hàng năm họ có đóng phí quản lý, thế nhưng tình hình an ninh trật tự tại khu sản xuất rất bất ổn, nhiều vụ cắt trộm tiêu đã xảy ra.

CÔNG TY: CÁC KHOẢN THU THẤP HƠN TRƯỚC

Theo Công ty Sơn Thành, đối với các hợp đồng giao khoán sản xuất cây hồ tiêu là 30 năm, trong đó 5 năm đầu là thời gian trồng mới và kiến thiết cơ bản, 25 năm tiếp theo là thời gian kinh doanh. Người nhận khoán đất trồng tiêu phải chịu toàn bộ chi phí sản xuất, kinh doanh vườn cây; tiêu trong thời kỳ kiến thiết cơ bản, thu chi phí quản lý doanh nghiệp bằng 15% chi phí lao động trực tiếp (chi phí tiền lương trực tiếp). Trên cơ sở chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật đối với cây tiêu trong thời kỳ kiến thiết cơ bản số tiền thu hàng năm là 3.347.180 đồng/ha. Số tiền thu chi phí quản lý tăng hay giảm phụ thuộc vào sự biến động của tiền công, tiền lương trực tiếp sản xuất. Trong mấy năm gần đây Nhà nước điều chỉnh tăng lương tối thiểu vùng đối với khu vực doanh nghiệp, cụ thể mức lương tối thiểu chung năm 2012 là 1,4 triệu đồng, năm 2013 là 1,65 triệu đồng, năm 2014 là 1,9 triệu đồng, vì vậy mức thu chi phí quản lý doanh nghiệp thực tế có tăng so với các năm trước đây là do tăng lương.

Đối với cây hồ tiêu ở thời kỳ kinh doanh, các khoản thu gồm chi phí quản lý doanh nghiệp tối đa bằng 5% và khấu hao cơ bản khác tối đa bằng 1% thang năng suất định mức. Bà Trần Thị Minh Thư, Giám đốc Công ty Sơn Thành, cho biết: “Trước đây, công ty thu quỹ phát triển sản xuất và quỹ phúc lợi từ 1 đến 3% (từ năm thứ 1 đến năm thứ 3 thu 1%, từ năm thứ 4 đến năm thứ 6 thu 2%, từ năm thứ 7 trở về sau thu 3%). Từ năm 2008 đến nay, công ty không thu 2 khoản quỹ này nữa nên tổng các khoản mà người nhận khoán phải nộp cho công ty hiện nay thấp hơn so với trước đây. Thực tế năm 2012, công ty thu chi phí quản lý doanh nghiệp là 3,5% và thu khấu hao cơ bản khác là 0,3%. Năm 2013, thời tiết nắng hạn kéo dài khiến năng suất tiêu giảm nên công ty thu 2 khoản chi phí quản lý doanh nghiệp và khấu hao cơ bản khác là 3,04% (theo hợp đồng là 6%). Cụ thể bình quân tiêu kinh doanh năm 2013, Công ty Sơn Thành thu sản phẩm tiêu buồng là 310kg/ha, giá tại thời điểm theo thị trường là 32.000 đồng/kg, như vậy mức thu là 9,92 triệu đồng/ha chứ không phải 20 triệu đồng/ha như người dân phản ánh.

Bà Thư cho biết thêm, kết quả thống kê của công ty và địa phương, năng suất tiêu bình quân tại Sơn Thành Tây là 3,3 tấn tiêu thành phẩm/ha, giá bán bình quân 140.000 đồng/kg, như vậy doanh thu khoảng 462 triệu đồng/ha. Trong khi đó, chi phí sản xuất khoảng 30% (138 triệu đồng/ha), nộp khoán cho công ty 9,92 triệu đồng/ha, trừ các khoản trên thì hộ nhận khoán trồng hồ tiêu còn lãi ròng hơn 313 triệu đồng/ha. Như vậy, người thuê đất phải nộp khoán là 3,16% trên lợi nhuận ròng, tỉ lệ này thấp chứ không cao như người dân phản ánh”.

Cũng theo bà Thư, phương án sản xuất của công ty đã được Tổng công ty Cà phê Việt Nam phê duyệt. Theo đó, đối với năng suất tiêu công ty áp dụng để thu khoán cả chu kỳ 25 năm kinh doanh cụ thể: Năm thứ 1 là 3,6 tấn/ha, năm thứ 2 là 5,3 tấn/ha, năm thứ 3 là 7 tấn/ha, năm thứ 4 là 8,6 tấn/ha, năm thứ 5 là 10 tấn/ha, năm thứ 6 là 12 tấn/ha, năm thứ 7 là 13 tấn/ha, năm thứ 8 đến năm thứ 15 là 14 tấn/ha, năm thứ 16 đến năm thứ 20 là 10 tấn/ha, năm thứ 21 đến năm thứ 25 là 7 tấn/ha. Tuy nhiên, tùy năng suất thực tế hàng năm, công ty đã giảm so với phương án sản xuất. Đối với đất mà người dân cho rằng khai hoang, thực chất những diện tích này là đất thuộc công ty quản lý. Phần diện tích này công ty cũng thu khoán giống như cây tiêu; cụ thể năm 2013, công ty thu 1,9 triệu đồng/ha đối với đất trồng sắn và 1,5 triệu đồng/ha đối với đất trồng mía.

Ông Văn Kim Minh, Phó giám đốc Công ty Sơn Thành cũng cho biết, hàng tháng, công ty đều có thông báo chỉ đạo về kế hoạch và quy trình kỹ thuật chăm sóc cây tiêu, đồng thời cử cán bộ kỹ thuật giúp dân canh tác, hướng dẫn phòng trừ sâu bệnh hại cây trồng. Ngoài ra, công ty còn cho ứng trước phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cho các hộ sản xuất có nhu cầu. Ông Minh cho biết thêm, đối với đường giao thông nông thôn, công ty đã bàn giao cho địa phương quản lý, nhưng hàng năm công ty cũng đều có đóng góp để sửa chữa hư hỏng. Còn đối với đường vận chuyển nội vùng sản xuất, riêng năm 2013 công ty đầu tư sửa chữa với số tiền trên 60 triệu đồng. Ngoài ra, để đáp ứng cho quá trình sản xuất công ty đã đầu tư xây dựng hệ thống mương thoát nước hơn 2 tỉ đồng, hàng năm bảo dưỡng, sửa chữa hệ thống này khoảng 100 triệu đồng; đồng thời, trồng mới hệ thống đai rừng chắn gió để đảm bảo vườn cây phát triển tốt trong toàn vùng.

AN NINH TRẬT TỰ CHƯA ĐẢM BẢO

Ông Văn Kim Minh, Phó giám đốc Công ty Sơn Thành cho biết, toàn bộ diện tích đất Công ty Sơn Thành đang hợp đồng với khoảng 1.100 hộ dân sản xuất trồng tiêu được chuyển đổi từ đất thanh lý cây cà phê trước đây (thanh lý từ năm 2000-2001). Khi thiết kế quy hoạch trồng cà phê (năm 1985), việc phân lô được thực hiện bằng thủ công do đó diện tích không chính xác. Sau khi thanh lý cây cà phê, Công ty Sơn Thành giữ nguyên hiện trạng quy hoạch mà không đo đạc lại nên diện tích hợp đồng sản xuất hồ tiêu của các hộ dân so với diện tích thực tế có sai lệch. Năm 2011, Công ty Sơn Thành đã hợp đồng với Công ty TNHH Khảo sát và đo đạc Phú Yên để đo đạc lại toàn bộ diện tích đất của công ty, đây cũng là cơ sở pháp lý để công ty lập hồ sơ thuê đất. Thực tế đối chiếu diện tích ghi trong hợp đồng sản xuất với diện tích sau khi đo đạc lại chênh lệch tăng thêm khoảng 10%. Công ty đưa số diện tích tăng vào hợp đồng để quản lý là đúng với thực tế.

Theo Công ty Sơn Thành, đến vụ thu hoạch tiêu công ty tổ chức lực lượng bảo vệ và phối hợp với công an xã Sơn Thành Tây bảo vệ an ninh trật tự, kinh phí chi cho công tác này hàng năm hàng chục triệu đồng. Tuy nhiên, trong những năm qua, mỗi năm có khoảng 3 đến 5 vụ cắt phá tiêu trên địa bàn Công ty Sơn Thành quản lý. Đây là vấn đề gây bức xúc trong nhân dân, Công ty Sơn Thành đã đề nghị Công an huyện Tây Hòa và chính quyền địa phương điều tra, xử lý theo pháp luật, nhưng việc tìm ra thủ phạm là rất khó. Bà Trần Thị Minh Thư cho biết: “Đối với các chủ vườn bị kẻ gian cắt phá tiêu trong thời gian qua, công ty căn cứ mức độ thiệt hại đã xem xét giảm các khoản phải nộp để phần nào bù đắp thiệt hại cho các hộ dân”.

Ông Phan Công Thắng, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Sơn Thành Tây (Tây Hòa), cho biết: Thời gian tới, Đảng ủy và UBND xã tiếp tục chỉ đạo công an xã phối hợp với Công ty Sơn Thành tăng cường đảm bảo an ninh trật tự tại khu vực sản xuất tiêu, đồng thời phối hợp với Công an huyện để điều tra, xử lý nghiêm đối với các đối tượng cắt phá tiêu. Còn diện tích mà người dân khai hoang là rất lớn, trong đó Công ty Sơn Thành đã chuyển một phần diện tích cho địa phương quản lý, khai thác. Đề nghị công ty tiếp tục chuyển số diện tích mà công ty chưa khai thác cho địa phương quản lý để xã giao cho các hộ dân thiếu đất sản xuất. Còn việc người dân thuê đất trồng tiêu cho rằng mức thu khoán của công ty này quá cao, Công ty Sơn Thành cần đối thoại trực tiếp với dân để có sự thống nhất chung.

ANH NGỌC