Hiện vùng ven bờ biển Việt Nam có mật độ dân số cao và tốc độ đô thị hóa nhanh, đã và đang kéo theo tình trạng suy thoái tài nguyên biển và đa dạng sinh học. Trong khi đó, nguồn thải từ lục địa đang đe dọa gây ô nhiễm môi trường biển, mặt nước biển.
Theo quan trắc và phân tích môi trường biển ven bờ Việt Nam của 3 Trạm quan trắc phân tích môi trường biển miền Bắc, Trung, Nam, nước biển gần lục địa trên đà suy thoái nghiêm trọng bởi hàm chứa nhiều chất độc, nhiều loại đã vượt ngưỡng cho phép. Tại tất cả các điểm đo, quanh năm đều quan trắc được hàm lượng dầu vượt Quy chuẩn Việt Nam (QCVN) đối với nước biển ven bờ cho vùng nuôi trồng thủy sản, bảo vệ thủy sinh (QCVN 10: 2008/BTNMT). Hầu hết các giá trị quan trắc cho thấy ô nhiễm dầu đã vượt quy chuẩn cho mọi mục đích sử dụng tới 0,2 mg/l. Tại khu vực miền Bắc, hàm lượng dầu trong nước biển thể hiện rõ ảnh hưởng của hoạt động giao thông thủy đối với chất lượng nước. Điểm đo Cửa Lục bố trí gần luồng Cửa Lục, sát phà Bãi Cháy có hàm lượng dầu trong nước cao hơn hẳn các điểm đo khác, biến đổi từ 0,85÷1,92 mg/l.
Hàm lượng Amôni cũng đã được xác định là có trong nước biển ven bờ, biến đổi trong khoảng KPH-0,19 mg/l. Nhìn chung hàm lượng ô nhiễm Amôni cao nhất là ở khu vực miền Bắc (0,03÷0,19 mg/l), sau đó đến miền Trung (0,02÷0,09 mg/l) và miền Nam (KP 5 -0,13 mg/l). Tại nhiều vùng cửa sông thuộc miền Bắc như Cửa Lục, Đồ Sơn, Ba Lạt và miền Nam như Rạch Giá hàm lượng Amôni đã vượt quá QCVN đối với nước biển ven bờ cho nuôi trồng thủy sản, bảo vệ thủy sinh. Nghiêm trọng hơn, tại khu vực miền Trung đã quan trắc được hàm lượng Xianua cao hơn quy chuẩn cho phép đối với nước biển ven bờ cho vùng nuôi trồng thủy sản, bảo vệ thủy sinh, bãi tắm và khu vui chơi (0,005 mg/l), đặc biệt tại khu vực Sa Huỳnh đã vượt quá quy chuẩn cho mọi mục đích sử dụng (0,01 mg/l) tại thời điểm đo. Tại miền Bắc cũng đã tìm thấy hàm lượng Xianua đáng kể trong nước biển ven bờ cho dù nồng độ thấp hơn khu vực miền Trung.
Nguyên nhân gây nên tình trạng ô nhiễm, suy thoát chất lượng nước biển không có lý do nào khác ngoài hoạt động phát triển kinh tế của con người, đặc biệt từ các nguồn thải công, nông nghiệp và vận tải biển. Theo thống kê, hiện ven biển Việt Nam có khoảng gần 4.500 dự án đầu tư, trong đó dự án FDI chiếm 47% song chỉ 20% số dự án có công nghệ cao theo hướng sản xuất sạch. Vùng ven biển cũng là nơi chịu sức ép về chất thải của gần 60% tổng dân số, khoảng 50% đô thị lớn của cả nước. Hầu hết các chất thải do sinh hoạt và các khu công nghiệp đều đổ trực tiếp ra biển, một phần chất thải rắn vào sông, biển gây nên ô nhiễm môi trường nước.
Thực tế cho thấy, suy thoái đa dạng sinh học và một số loài hải sản có nguy cơ suy kiệt như bào ngư, tôm hùm, vẹm xanh khi nước biển ngày một xấu đi. Việc khai hoang lấn biển và khai thác, sử dụng các vùng bãi bồi ven biển ở nhiều địa phương hiện nay cũng đang làm mất đi hàng vạn hecta rừng ngập mặn, gây tác động và làm biến đổi hệ sinh thái, môi trường, gây xói lở bờ biển và bồi lấp các luồng giao thông đường thủy, cũng như làm mất cân bằng sinh thái của hàng ngàn loài hải sản ở ven bờ… Các nhà khoa học cho rằng, Việt Nam đang đứng trước một thực tế ô nhiễm môi trường biển đang ở mức báo động và có nguy cơ ngày càng gia tăng nếu không có biện pháp ngăn chặn hữu hiệu. Tình hình trên đang đặt ra nhu cầu cấp bách phải có một chiến lược tổng thể phát triển kinh tế biển cụ thể, mang tính hành động, dựa trên căn cứ khoa học vững chắc, đáp ứng nhiệm vụ tăng tốc phát triển kinh tế trong thời kỳ mới.
PHƯƠNG MINH (tổng hợp)
