Chưa đầy 10 ngày sau Lễ tuyên bố Độc lập, Bác Hồ đã chỉ dẫn về: “Cách tổ chức các Ủy ban nhân dân” (1) của chế độ mới. Người viết: “Ủy ban nhân dân (làng, huyện, tỉnh, thành phố) là hình thức Chính phủ trong các địa phương, sau khi khởi nghĩa thắng lợi” (2). Sau đó một tuần, trong bài: “Các ủy ban nhân dân làng, phủ là hình thức Chính phủ địa phương”… (3). Đây là một bộ phận trong cơ cấu bộ máy hành chính nhà nước ở địa phương. Chính quyền địa phương từ làng (xã, huyện, phủ) tỉnh, thành phố là tổ chức hành chính nhà nước của mỗi cấp; là hình thức Chính phủ của nhân dân địa phương đó. Xác lập rõ vị trí sẽ bảo đảm cho chính quyền địa phương thực thi quyền hạn và trách nhiệm trên hai phương diện.
Cần phát huy vị trí, vai trò của chính quyền địa phương trong công cuộc đổi mới – Ảnh: MINH KÝ
Một là, chính quyền thực hiện vai trò, trách nhiệm quản lý nhà nước ở địa phương, bảo đảm thực thi các mệnh lệnh hành chính, các chế định của Nhà nước Trung ương.
Hai là, chính quyền do dân bầu ra, đại diện cho tâm tư, nguyện vọng của dân, có trách nhiệm thực hiện ý chí, quyền lợi của dân.
Tại Điều I của Sắc lệnh số 63 ngày 22/11/1945 về tổ chức các Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban hành chính (UBHC), một trong những sắc lệnh đầu tiên của Chủ tịch Chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ban hành về chính quyền địa phương, đã ghi: “Chính quyền nhân dân địa phương trong nước Việt Nam sẽ đặt hai thứ cơ quan HđND và UBHC”.
Sắc lệnh số 63 ngày 22/11/1945 còn quy định cách tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương ở các tỉnh, địa bàn nông thôn.
Trong “Thư gởi các đồng chí tỉnh nhà”, Bác Hồ dành phần lớn những tâm tình chỉ bảo về “Sửa đổi những khuyết điểm trên các phương diện” để đưa sự nghiệp kiến quốc tiến lên. Người chỉ ra những khuyết điểm lớn ở địa phương là: Khuynh hướng chật hẹp và bao biện; lạm dụng hình phạt; kỷ luật không nghiêm, hủ hóa… Người chỉ rõ, những khuyết điểm trên làm ảnh hưởng rất lớn đến tư tưởng nhân dân và khối đoàn kết toàn dân, do đó cần phải chỉnh đốn lại.
Trong “Thư gởi UBND các kỳ, tỉnh, huyện và làng”, Người chỉ ra những lỗi lầm nặng nề mà chính quyền các cấp phải sớm sửa chữa:
“1- Trái phép - Những kẻ Việt gian phản quốc, chứng cớ rõ ràng thì phải trừng trị đã đành, không ai trách được. Nhưng cũng có lúc vì tư thù, tư oán mà bắt bớ và tịch thu làm cho nhân dân oán thán.
2- Cậy thế - Cậy thế mình trong ban này, ban nọ rồi ngang tàng, phóng túng, muốn sao được vậy, coi khinh dư luận không nghĩ đến dân. Quên rằng dân bầu mình ra là để làm cho dân, chứ không phải để cậy thế với dân.
3- Hủ hóa - ăn muốn cho ngon, mặc muốn cho đẹp, càng ngày càng xa xỉ, càng ngày càng lãng mạn, thử hỏi tiền bạc ấy ở đâu ra?
Thậm chí lấy của công dùng vào việc tư, quên cả thanh liêm, đạo đức. Ông ủy viên đi xe hơi, rồi bà ủy viên, cho đến các cô, các cậu ủy viên, cũng dùng xe hơi của công. Thử hỏi những hao phí đó ai phải chịu?
4- Tư túng - Kéo bè, kéo cánh, bà con bạn hữu mình, không tài năng gì cũng kéo vào chức này, chức nọ. Người có tài có đức, nhưng không vừa lòng mình thì đẩy ra ngoài.
5- Chia rẽ - Bênh vực lớp này, chống lại lớp khác, không biết làm cho các từng lớp nhân nhượng lẫn nhau, hòa thuận với nhau,… Quên rằng lúc này ta phải toàn dân đoàn kết, không chia già trẻ, giàu nghèo để giữ nền độc lập, chống kẻ thù chung.
6- Kiêu ngạo - Tưởng mình ở trong cơ quan Chính phủ là thần thánh rồi. Coi khinh dân gian, nói phô, cử chỉ lúc nào cũng vác mặt “Quan cách mạng” lên. Không biết rằn, thái độ kiêu ngạo đó sẽ làm mất lòng tin của dân, sẽ hại đến uy tín của Chính phủ” (4).
Bác Hồ nhắc nhở chúng ta không sợ sai lầm nhưng đã nhận biết sai lầm thì phải ra sức sửa chữa. Những lời dạy sau sắc và toàn diện của Bác Hồ về xây dựng, tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương trên đây thực sự có ý nghĩa rất to lớn, soi sáng cho chúng ta trong nhiệm vụ xây dựng chỉnh đốn Đảng và trong quá trình xây dựng, phát huy vị trí, vai trò của chính quyền địa phương trong công cuộc đổi mới, CNH - HĐH đất nước hiện nay.
____________
1-2-3: Hồ Chí Minh - Toàn tập, NXB CTQG - H1995
4- Chủ tịch Hồ Chí Minh với Quốc hội và HđND - NXB CTQG H1995
TÔ PHƯƠNG
