Bác Hồ là người yêu quý thiếu niên, nhi đồng vô hạn. Người cũng là tấm gương mẫu mực về lòng yêu thương con trẻ và chăm lo cho tương lai dân tộc.

Bác Hồ thăm trường mẫu giáo mầm non tỉnh Thanh Hóa ngày 10-12-1961 - Ảnh: Tư Liệu

Yêu Tổ quốc, yêu đồng bào

Học tập tốt, lao động tốt

Đoàn kết tốt, kỷ luật tốt

Giữ gìn vệ sinh thật tốt

Khiêm tốn, thật thà, dũng cảm

Cách chăm lo, giáo dục đạo đức của Bác Hồ đối với thiếu nhi cũng rất đặc biệt. Người thường gặp, thăm hỏi các cháu, chia quà, nói chuyện, kể chuyện để nêu những tấm gương tiêu biểu cho tinh thần yêu nước của thiếu nhi trong kháng chiến và dạy bảo các cháu học tập, lao động, tham gia các công việc phù hợp khả năng. Người thường nói “tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình”, và những việc ấy được Bác cho là “việc nhỏ, nghĩa lớn”, thiết thực cùng toàn dân kháng chiến, kiến quốc. Bác Hồ thường khen ngợi, động viên, khuyên nhủ thiếu niên, nhi đồng rất tâm lý và tình cảm “biết siêng học, siêng làm, biết ăn ở sạch sẽ, biết giữ kỷ luật, lễ phép, thế là tốt lắm. Bác khuyên các cháu cố gắng sức thêm, việc gì có ích cho kháng chiến, có ích cho Tổ quốc thì các cháu nên gắng sức làm. Làm được bao nhiêu tốt bấy nhiêu. Tuổi các cháu còn nhỏ thì làm những việc nhỏ. Nhiều công việc nhỏ cộng lại thành công việc to”.

Bác Hồ rất coi trọng việc nêu gương người tốt việc tốt để giáo dục trẻ em. Người yêu cầu Đoàn Thanh niên, nhà trường “lấy ngay những gương người tốt của các cháu và những gương người tốt việc tốt trong nhân dân để giáo dục các cháu”. Đó là cách giáo dục sinh động và có sức thuyết phục. Theo ý kiến của Bác, cuốn sách “Việc nhỏ nghĩa lớn” được xuất bản và có tác dụng tốt với thiếu niên, nhi đồng.

Bác Hồ thường xuyên chăm lo sự nghiệp trồng người và thiếu nhi là lớp người Bác dành cho tình yêu thương bao la. Người căn dặn chúng ta: Dạy trẻ nhỏ tốt thì sau này các cháu sẽ trở thành người tốt. Thiếu niên, nhi đồng là mầm non của Tổ quốc, là mùa xuân của xã hội. Các cháu là tương lai dân tộc vì thế phải chăm lo, săn sóc, nuôi dạy cẩn thận, chu đáo từ khi các cháu còn nhỏ thì về sau sẽ thành người công dân, cán bộ tốt, có ích cho xã hội.

Chủ tịch Hồ Chí Minh còn chỉ rõ trách nhiệm chăm lo giáo dục trẻ em là của xã hội, trong đó nhà trường, gia đình và các đoàn thể phải liên hệ mật thiết, cộng đồng trách nhiệm. Ngày 18-5-1963, nói chuyện với Đại hội lần thứ nhất Hội phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rõ: Hội còn có nhiệm vụ dạy bảo các cháu thiếu nhi về khoa học và kỹ thuật, làm cho các cháu ngay từ nhỏ đã biết yêu khoa học, để mai sau các cháu trở thành những người có thói quen sinh hoạt và làm việc theo khoa học.

Quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh về việc truyền dạy kiến thức khoa học cho thiếu nhi thể hiện tầm nhìn xa và yêu cầu về phát triển tư duy khoa học trong thời đại khoa học, kỹ thuật và kinh tế tri thức. Gần 40 năm sau, các nhà khoa học lớn trên thế giới đề cập vấn đề này. Ngày 21-11-2001, tại Rô-ma, một số nhà khoa học uy tín trên thế giới ra tuyên bố: Bảo đảm một sự giáo dục khoa học, đúng đắn cho tất cả trẻ em trên thế giới và một sự hiểu biết đầy đủ về khoa học cho cả cộng đồng đã trở thành một sự cần thiết và một thách thức để đào tạo nên những công dân tốt cho tương lai. Giáo dục khoa học trong các trường tiểu học và trung học phải được ưu tiên hàng đầu và phải được xem là một phần không thể thiếu được trong việc giáo dục cho mỗi công dân trong một xã hội tri thức.

Trong điều kiện mới hiện nay, chúng ta cần nghiên cứu, thấm nhuần hơn nữa tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về giáo dục thiếu nhi. Toàn xã hội mà nòng cốt là các cấp ủy, chính quyền, ngành giáo dục và Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phối hợp chặt chẽ, đồng bộ chăm sóc, giáo dục, rèn luyện, bảo vệ thiếu niên, nhi đồng thật tốt.

TS PHẠM VĂN KHÁNH