1 Trong năm 1999, Bộ Tài chính đã ban hành một số thông tư liên quan đến vấn đề thuế thu nhập doanh nghiệp đối với nông dân, đại lý xổ số kiến thiết và cả cả người hành nghề xe ôm cũng phải chịu thế môn bài, thuế thu nhập, thuế giá trị gia tăng (1).

Quy định “ngực lép không được điều khiển mô tô” bị dư luận phản ứng gay gắt

 

Liên quan đến những vấn đề thuế thu nhập doanh nghiệp đối với nông dân, quan điểm của  một cán bộ của Hội Nông dân Việt Nam là: “Không nên thu thuế thu nhập đối với nông dân nữa… Thu thuế thu nhập doanh nghiệp đối với lĩnh vực này hay chưa cũng đang là điều cần phải được cân nhắc… Theo tôi thì chưa đến lúc… hiện nay chưa nghĩ đến điều tiết mà nghĩ đến bồi dưỡng sức lực của nông dân trước đã” (2). Lúc đó, đồng chí Nguyễn Sinh Hùng là Bộ trưởng Bộ Tài chính, đã xin nhận trách nhiệm trước Quốc hội về khuyết điểm này: “Trong quá trình thực hiện, vấn đề chọn mức thu nhập cao là bao nhiêu và cách thu thuế như thế nào thì Bộ Tài chính có khuyết điểm” (3). Và cũng để chữa cháy vấn đề thuế thu nhập đối với người hành nghề xe ôm, khi đó, Tổng cục Thuế (Bộ Tài chính) đã phải “có công điện hướng dẫn lại về việc các đối tượng kinh doanh vận tải công cộng bằng xe gắn máy chỉ phải thu thuế môn bài để kiểm kê, kiểm soát, chưa thu thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập doanh nghiệp theo công văn 4978 được quy định gần đây. Nếu trường hợp nào thuộc đối tượng kinh doanh trên chưa có đầy đủ căn cứ xác định đúng doanh thu và thu nhập thực tế để xếp loại thì trong năm 1999 thu thuế môn bài theo mức thấp nhất để quản lý” (4).

Năm 2003, Bộ Công an lại có Thông tư số 02/2003/TT-BCA ngày 13/1/2003 và năm 2005 có Thông tư số 17 hướng dẫn tổ chức cấp đăng ký biển số phương tiện giao thông cơ giới với quy định “Mỗi người chỉ được đăng ký một mô tô hoặc xe gắn máy”. Trước đó UBND TP Hà Nội cũng đã có quy định “Cấm đăng ký xe máy tại 7 quận nội thành”. Những quy định đó không những đã vi phạm Hiến pháp (hạn chế quyền sở hữu của công dân được quy định tại điều 58 Hiến pháp 1992, khoản 1 điều 221 Bộ luật Dân sự “công dân có quyền sở hữu tài sản không bị hạn chế về số lượng, giá trị”); mà còn gây dư luận bức xúc trong nhân dân. Sau đó, Bộ Công an và UBND thành phố Hà Nội đã thể hiện thái độ cầu thị và đã sửa sai trên cơ sở tôn trọng lợi ích của người dân và thực hiện nghiêm túc các quy định của luật pháp.

Để giảm thiểu việc ùn tắc giao thông, trước đây Hà Nội đã có “sáng kiến” quy định việc lưu hành xe máy “ngày chẵn, ngày lẻ” và vừa qua để giải quyết vấn nạn giao thông TP Hồ Chí Minh lại tiếp tục đề nghị thu phí giao thông đối với việc lưu hành xe gắn máy!

Gần đây Bộ Y tế lại có quy định “người có chiều cao dưới 1,45m, trọng lượng dưới 40kg, có vòng đo ngực trung bình dưới 72cm không được cấp bằng lái xe gắn máy từ 50-175cc”. Quy định đó bị dư luận xã hội phản bác vì “thiếu cơ sở khoa học - về sinh học, về thực tiễn và thiếu tính nhân bản”. Trước tình hình đó, Bộ Y tế cho rằng: “Khi văn bản đi vào thực tế, Bộ Y tế sẽ sửa đổi, bổ sung sớm nếu thấy quy định không phù hợp thực tế”, “trong trường hợp không khả thi khi quyết định được triển khai, Bộ Y tế sẽ sửa đổi cho phù hợp” (5) và chiều 23/10, trao đổi với Báo Tuổi Trẻ bên hành lang Quốc hội về vấn đề “thấp bé, nhẹ cân, ngực lép... thì không được cấp bằng lái xe”, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến trả lời công luận rằng: “…trong quy định này nếu tiêu chuẩn nào phù hợp nên tiếp tục thực hiện, còn tiêu chuẩn nào khó khả thi khi đưa vào cuộc sống thì có thể điều chỉnh. Những gì hợp lòng dân thì làm, còn không hợp lòng dân thì thôi…” (6). Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật mà không chịu trách nhiệm pháp lý về việc ban hành đó là không công bằng (bởi vì đặc ân này chỉ có ở Nữ hoàng Anh – trong thể chế Quân chủ Đại nghị). 

2 Có thể nói rằng, kết luận của tác giả Nguyễn Kim Thành hoàn toàn chính xác khi cho rằng các quy định nói trên là thiếu cơ sở khoa học (cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn), duy ý chí, không khả thi và “đó là cách làm hết sức quan liêu, không có trách nhiệm và hoàn toàn xa rời dân. Người dân đâu phải là vật thí nghiệm để bộ ban hành một quy định liên quan đến nhiều người mà không biết khả năng thực thi ra sao, cứ cho thực hiện, thấy sai thì sửa!” (7).

Không hồ đồ, khi khẳng định rằng  thời gian qua một số “quân sư quạt mo” đã có nhiều “tối kiến” trong việc tham mưu cho các cấp lãnh đạo trong việc ban hành một số văn bản pháp quy rất giáo điều, duy ý chí. Cách đây gần 10 năm đã có một đại biểu Quốc hội đã chỉ rõ sự quan liêu đó bằng một câu chuyện rất nực cười qua lời phát biểu: “Cám ơn các bộ, nghành trung ương đã về giúp các tỉnh làm quy hoạch…Gần đây khi mở lại bản quy hoạch của tỉnh Thái Bình do một chuyên gia trên Trung ương giúp, chúng tôi hết sức ngạc nhiên khi thấy bản quy hoạch nhắc nhở cần phát triển kinh tế xã hội cho huyện Bình Lục – trong khi huyện Bình Lục nằm tận ở tỉnh Hà Nam. Ở một trang khác lại khuyên chúng tôi phát triển nhiều trường dân tộc nội trú, mặc dầu tỉnh chúng tôi không có người dân tộc thiểu số nào” (8). Đúng là cười ra nước mắt!

3 Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh thời đã đưa ra một quan niệm đầy đủ và chính xác về bệnh quan liêu, đó là: “Không đi sâu sát phong trào, không nắm bắt được tình hình cụ thể của ngành hoặc của địa phương mình; không gần quần chúng, không chịu học hỏi kinh nghiệm của quần chúng...”; “là cán bộ phụ trách xa rời thực tế; không điều tra, nghiên cứu đến nơi đến chốn những công việc cần phải làm, việc gì cũng không nắm vững, chỉ đạo một cách đại khái, chung chung” (9).

Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng nguyên nhân của bệnh ấy là do: Xa nhân dân, khinh nhân dân, sợ nhân dân, không tin cậy nhân dân, không hiểu biết nhân dân, không yêu thương nhân dân …” (10); thoát ly thực tiễn cuộc sống, tư duy kinh nghiệm;  xa rời quan điểm toàn diện, phát triển, lịch sử  cụ thể; không đủ chính kiến và bản lĩnh để tiếp nhận cái mới; thái độ vô trách nhiệm hoặc lảng tránh trách nhiệm, nghĩa vụ, bổn phận trước dân chúng. Đó còn là sự che đậy giả tạo những thiếu hụt về năng lực phẩm chất của người cầm quyền, thiếu tự tin và thiếu tinh thần đấu tranh tự phê phán; chủ quan định kiến trong đánh giá con người và công việc (chiết trung, phiến diện). Đó cũng là biểu hiện của tính cồng kềnh, tầng nấc;  tính hình thức và hành chính hóa trong phương thức điều hành của bộ máy Nhà nước.

Cùng với tham nhũng và lãng phí; tệ  quan liêu trên thực tế thời gian qua không giảm; mà ngược lại đang có xu hướng ngày càng gia tăng: “Nạn tham nhũng kéo dài trong bộ máy của hệ thống chính trị và trong nhiều tổ chức kinh tế là một nguy cơ lớn đe doạ sự sống còn của chế  độ ta, tình trạng lãng phí quan liêu khá phổ biến” (11).  Với nhận định này càng cho phép chúng ta khẳng định cùng với việc  đấu tranh không khoan nhượng với hiện tượng tham nhũng,  thì việc chống tệ quan liêu cũng thực sự là vấn đề cấp bách.

———————————

1) Báo Lao động ngày 4/10/1999; Báo Thanh Niên số ngày 6, 8/10/1999; Báo Tiền Phong số ngày 7/10/1999

2) Báo Thanh Niên số 160, ngày 6/10/1999

3) Báo Thanh niên số 189 (1603) ngày 26/11/1999.

4) Báo Tiền Phong số 120, ngày 7/10/1999

5) Báo Tuổi Trẻ số 291/2008 ngày 23/10/2008, trang 7.

6) Báo Tuổi Trẻ số 292/2008 ngày 24/10/2008, trang 7.

7) Báo Tuổi Trẻ số 292/2008 ngày 24/10/2008, trang 7.

8) Báo Thanh Niên số 189 (1603) ngày 26/11/1999

9) Bài nói chuyện tại Hội nghị cán bộ cao cấp của Đảng và Nhà nước ngày 24/7/1962. Hồ Chí Minh toàn tập. Nxb Chính trị Quốc gia. Hà Nội. Tập 10,  tr 573 –  575.

10) Cần tẩy sạch bệnh quan liêu mệnh lệnh, ngày 2/9/1951. Hồ Chí Minh toàn tập. Nxb Chính trị Quốc gia. Hà Nội. Tập 6,  tr  292 - 293.

11) Đảng Cộng sản Việt Nam. Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX.

TS LÊ VĂN ĐÍNH

(Học viện Chính trị - Hành chính Khu vực III)