Mùa xuân năm 1969, tôi được cơ quan (Ban miền Nam TW Đảng) phân công đi giúp việc cho đoàn đại biểu Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam ra thăm miền Bắc. Trong những ngày tháng 3 đó, đoàn được gặp Bác Hồ hai lần. Đây là đoàn đại biểu miền Nam đông đủ nhất và là cuộc tiếp của Bác với một đoàn đại biểu chính thức miền Nam và đặc biệt là lần Bác “đến thăm miền Nam” tại nhà khách Bắc Bộ phủ trong mùa xuân cuối cùng của Bác.

MIỀN NAM VỀ THĂM BÁC

Buổi sáng mùa xuân năm 1969 sẽ mãi mãi là buổi sáng không bao giờ quên. Tiết xuân Hà Nội lành lạnh, đoàn xe dành cho đoàn đại biểu Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam đi giữa hai hàng mô tô hộ tống tiến vào Phủ Chủ tịch. Và rồi, Bác đứng giữa các đồng chí lãnh đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ: Lê Duẩn, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Tôn Đức Thắng, Võ Nguyên Giáp chờ đoàn ngay ngoài sân. Bác tiến đến và ôm Trưởng đoàn Phùng Văn Cung khi anh vừa bước xuống xe. Bác hôn thắm thiết, nồng nàn như đang ôm cả miền Nam chiến đấu vào lòng.

Cả đoàn nghẹn ngào xúc động và tràn ngập vui sướng theo chân Bác tiến vào phòng khách. Bác đứng giữa phòng vẫy các đại biểu nữ đến gần. Vui mừng, sung sướng và xúc động trộn lẫn vào nhau, dâng trào trong mỗi thành viên - thật là mừng mừng, tủi tủi. Đoàn do bác sĩ Phùng Văn Cung - Phó Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban TW Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam dẫn đầu, trong đoàn có Ngọc đầu sư Nguyễn Văn Ngợi - Ủy viên Đoàn Chủ tịch, Josep Marie Hồ Huệ Bá - Ủy viên, Ủy ban TW Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam. Đoàn có các anh hùng dũng sĩ: Kan Lịch - nữ anh hùng người dân tộc Pako ở Thừa Thiên, Huỳnh Thúc Bá (Liên khu 5), Phan Văn Gừng (Sài Gòn - Gia Định) và các chị Mí Đoan (Tây Nguyên), Nguyễn Thị Ráo (Ba Thi) TP Sài Gòn, Trương Thị Chước (Quảng Nam), Nguyễn Thị Hường (Huế). Các chị đều không ngăn được nước mắt. Mí Đoan nói với Bác:

- Bác ơi, cái bụng, con tim người Tây Nguyên thương Bác nhiều lắm.

Các chị đều khóc, có người quá xúc động khóc nghẹn ngào. Bác dịu dàng nhìn các chị, nhìn cả đoàn rồi nói:

- Các cháu không được khóc, ngày xuân về thăm Bác phải vui chứ. Lại đây kể chuyện chiến đấu của bà con ta ở tiền tuyến cho Bác nghe.

Mọi người lau nhanh nước mắt cùng tiến đến quây quần bên Bác. Bác hồng hào và vẫn có dáng khỏe mạnh. Bác rất vui. Tiết trời tháng 3 rét đẫm, Bác mặc áo ka-ki có lớp ruột bông bên trong, quấn khăn len và đi dép cao su rất giản dị. Sự giản dị đó phá vỡ ngay hình thức có tính chất lễ nghi ban đầu.

Với những động tác rất khoan thai, phấn khởi, Bác nhìn mọi người khắp lượt rồi nói lời chào mừng:

Trong thơ tết năm nay tôi có nói rằng:

Tiến lên chiến sĩ, đồng bào,

Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn

Trong lúc viết như thế, tôi không chắc là câu thơ được thực hiện sớm như vậy. Hôm nay có bác sĩ Phùng Văn Cung và đoàn đại biểu Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam ra đây, đồng bào miền Bắc rất là sung sướng vui mừng. Bây giờ, tôi hoan nghênh đoàn đại biểu miền Nam ruột thịt mà nói mấy trăm câu, mấy nghìn câu, mấy vạn câu cũng không hết được ý, tôi xin phép nói một câu:

Bước đầu muôn dặm một nhà,

Bắc Nam sum họp chúng ta vui mừng

Bác cười, một nụ cười của người cha già dân tộc ngồi giữa gia đình Bắc Nam sum họp. Bác ân cần hỏi thăm sức khỏe Luật sư Chủ tịch Nguyễn Hữu Thọ và các vị lãnh đạo Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam. Bác hỏi thăm từng người trong đoàn. Bác gởi đoàn mang về tiền tuyến lớn lòng yêu thương vô hạn của Bác và của 17 triệu đồng bào miền Bắc đối với 14 triệu đồng bào, chiến sĩ ở miền Nam. Bác chúc mọi người hăng hái thi đua giết giặc lập công, đánh thắng hoàn toàn giặc Mỹ xâm lược, để Tổ quốc được độc lập, tự do thực sự, để Bắc Nam sum họp một nhà.

Bác sĩ Phùng Văn Cung với niềm xúc động đang dâng tràn, anh đứng dậy thay mặt đoàn nói lên niềm vinh dự của đoàn được ra thăm miền Bắc, được về thăm Hồ Chủ tịch cùng các vị lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Anh nêu lên quyết tâm của quân dân miền Nam hăng hái tiến lên đánh thắng giặc Mỹ để giải phóng miền Nam, đón Bác vào Nam cho thỏa lòng bấy lâu mong nhớ.

Tràng pháo tay vừa dứt, Bác nhìn nhanh mọi người và đề nghị các đại biểu kể chuyện miền Nam để Bác và các đồng chí lãnh đạo cùng nghe. Lúc này ngồi cùng ghế với Bác có anh Phùng Văn Cung, Mí Đoan và Bác Tôn. Anh Cung vừa báo cáo với Bác một số nét chính về những thắng lợi to lớn của quân và dân miền Nam xong thì Bác tươi cười quay sang phía chị Ba Thi vẫy tay gọi:

- Cháu lên đây!

Bác ngồi xích về phía anh Cung để một chỗ ngồi gần Bác cho chị Ba Thi. Rồi Bác quay sang mọi người vui vẻ nói: Hôm nay trong dịp xuân, miền Nam về thăm Bác và các đồng chí Trung ương, các cháu ăn mứt, uống trà… Quay sang chị Ba Thi, Bác ân cần bảo:

- Cháu kể chuyện đi!

Chị Ba Thi nghẹn ngào một lúc mới thưa được với Bác về những tình cảm của đồng bào Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định nói chung và chị em phụ nữ nói riêng mà chị đã được nhắn nhủ trước khi ra miền Bắc. Chị cũng thưa được với Bác lời hứa của chị em Hội Phụ nữ Giải phóng, mà hôm ra đi chị Ba Nguyễn Thị Định đã dặn đi dặn lại phải thưa với Bác: “Dù khó khăn, gian khổ đến mấy chị em phụ nữ miền Nam cũng xin hứa với Bác sẽ vâng lời Bác dạy, quyết góp phần cùng toàn dân đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”. Chị kể lại với Bác chiến công của Tiểu đoàn tự vệ Lê Thị Riêng gồm toàn những chị em nữ thanh niên đã chiến đấu rất anh dũng giữa Sài Gòn.

Nghe xong, Bác cảm động nói:

- Chúng ta nhất định thắng đế quốc Mỹ, miền Nam nhất định được giải phóng.

Bác hỏi chuyện chị Mí Đoan, chị Kan Lịch về tình hình Tây Nguyên, vùng miền núi Trị Thiên, hỏi thăm nhiều người trong đoàn với không khí ấm cúng, ông cháu, cha con. Không ai bảo ai nhưng từng người như thấy ngày xuân được về với người cha, người ông ruột thịt của mình.

BÁC “ĐẾN THĂM MIỀN NAM”

Cả đoàn lưu luyến rời Phủ Chủ tịch, tạm biệt Bác và các vị lãnh đạo trở về nhà khách ở Bắc Bộ phủ được một lúc thì Bác Hồ cùng với Bác Tôn Đức Thắng, Bí thư thứ nhất Lê Duẩn và Thủ tướng Phạm Văn Đồng đến thăm đoàn. Thật là bất ngờ và vô cùng cảm động. Các chị em phụ nữ, các cháu anh hùng dũng sĩ và các đại biểu phá bỏ hết cả lễ nghi chạy đến ôm chầm lấy Bác. Mọi người ngồi quây quần bên Bác, Bác vui vẻ ngồi giữa con cháu và cho các cháu trẻ được vuốt chòm râu rất mềm mại và trắng cước của Bác. Bác nói vui nhưng đầy ý nghĩa: “Sáng nay đoàn đến thăm Bác, thăm Trung ương Đảng, Chính phủ. Còn bây giờ, Bác và các chú Trung ương đến thăm miền Nam”. Được đón Bác trong khung cảnh đó, mọi người ai cũng thấy như Bác đang ngồi giữa Sài Gòn, giữa hàng triệu cháu con miền Nam thiết tha mong nhớ…

Trong phút ấm cúng đó, chị Ba Thi thưa với Bác:

- Chúng cháu ở miền Nam, vâng theo lời Bác, không nề hy sinh gian khổ, đánh Mỹ đến 100 năm cũng không sợ. Chỉ sợ một điều… là Bác trăm tuổi.

Một nét suy nghĩ thoáng qua vầng trán Bác. Bác quay lại hỏi Thủ tướng Phạm Văn Đồng:

- Năm nay Bác bảy mươi mấy rồi, chú...?

- Thưa Bác, năm nay Bác bảy mươi chín.

- Thế thì còn đến hai mươi mốt năm nữa, Bác mới được trăm tuổi. Bác kêu gọi các cô, các chú đánh Mỹ năm, mười, hai mươi năm, chứ có bao giờ Bác nói hai mươi mốt năm đâu. Nếu hai mươi năm nữa mà ta thắng Mỹ thì Bác cũng còn một năm vào thăm các cụ, các cô, các chú, các cháu miền Nam…

Cả đoàn cười theo Bác trong niềm xúc động mãnh liệt về tình Bác đối với miền Nam. Rất vui, Bác nhìn nhanh mọi người đang vây quanh và nói như khẳng định: “Bác đang ở giữa miền Nam...”.

* * *

Sau ngày Bác mất, tác giả ngồi xem lại tài liệu, mới thấy Bác rất quyết tâm để vào với miền Nam. Trong thư gửi đồng chí Lê Duẩn năm 1965, Bác đề nghị bố trí để Bác vào Nam bằng đường biển. Sau đó Bác lại đề nghị bố trí cho Bác đi bộ qua đường Trường Sơn và ngày ngày Bác tập đi bộ, leo dốc… Nhưng vì sức khỏe không đảm bảo, Trung ương không bố trí được để Bác vào Nam.

Lúc trẻ khi tìm đường cứu nước, Bác đã xuyên dọc chiều dài đất nước và rời Sài Gòn ra đi. Khi làm Chủ tịch nước năm 1946 từ Pháp trở về Bác đã có dịp dừng lại ở Cam Ranh của miền Nam yêu dấu. Miền Nam đã in đậm trong lòng Bác, trong tim Bác.

Mùa xuân 1969, mùa xuân cuối cùng của Bác, Bác đã “đến thăm miền Nam”, cho cháu con là đại biểu đủ các vùng của miền Nam được quây quần bên Bác, rõ ràng Bác đang ở giữa miền Nam. Mùa xuân đó mãi mãi thắm tình Bác với miền Nam.

Ký của TRÌNH QUANG PHÚ