Núi Hòn Đen được xem là biểu tượng ngàn đời và đã nuôi sống biết bao thế hệ người dân tộc Ê Đê sinh sống tại xã Ea Bar, huyện Sông Hinh. Giờ đây, ngọn núi linh thiêng, hùng vĩ ấy lại rót những giọt nước mát để giúp 60 hộ dân tộc Dao đang sinh sống tại thôn Chư Blôi giải quyết cơn hạn. Nhưng để có được “dòng nước mẹ” núi Hòn Đen là thử thách với hơn 300 con người từ Lạng Sơn, Thái Nguyên vào xã Ea Bar lập nghiệp.

Giữa vách đá, người Dao tìm mọi cách để lắp đặt đường ống dẫn nước - Ảnh: NHẬT HUY

Chinh phục “dòng nước mẹ” núi Hòn Đen

Khi những giọt sương vẫn còn đọng trên những cánh đồng lúa dưới chân núi Hòn Đen và con gà vừa cất tiếng gáy, gần 100 người dân tộc Dao đang sinh sống tại đây thức dậy, sắp xếp công việc đồng áng để tham gia vận chuyển vật liệu xây dựng lên bờ suối (nhiều người dân gọi là suối Bàn Cờ - PV) có độ cao cách chân núi khoảng hơn 100m. Đàn ông có sức khỏe mang dao rựa đi trước dọn đường, còn đàn bà, con gái và người có tuổi thì vác ống dẫn nước, lưng đeo gạch, xi măng...

Quảng đường hơn 1,5km đến với con suối Bàn Cờ nằm sâu trong núi Hòn Đen, với những con dốc cao dựng đứng xen lẫn vách đá cheo leo và cánh rừng rậm rịt là thử thách lớn đối với những người leo núi bình thường. Nhưng với những người Dao trước mắt chúng tôi, họ không ngại khó khăn. Dòng người vượt núi cứ thế nối đuôi nhau, mệt ở đâu họ nghỉ đó, đói đâu ăn đó. Những gương mặt ướt đẫm mồ hôi, nhưng không một ai than phiền. Ngược lại, chúng tôi thấy những câu chuyện đầy hy vọng. Bà Triệu Thị Nga, 52 tuổi, tóc bạc, nhưng không thấy mệt mỏi khi bà tham gia khuân vác vật liệu lên con suối. “Khi nghĩ đến việc mình sắp có nước sinh hoạt, tôi không còn thấy mệt nữa. Nếu có mệt thì cũng chẳng sao, vì dù sao nó vẫn còn ít vất vả hơn cảnh chúng tôi phải tìm nước sinh hoạt mỗi khi mùa khô đến”, bà Nga tâm sự.

Mất 12 ngày để những người nông dân làng Dao hoàn thành công việc vận chuyển gần 2 tấn tấn xi măng, hơn 3.000 viên gạch và 200 ống dẫn nước cũng đến được điểm tập kết tại suối Bàn Cờ và hoàn thành công việc xây dựng đập chắn, bể lọc nước và lắp đặt đường ống dẫn nước xuống chân núi Hòn Đen.

Nhìn hình ảnh đoàn người nhích từng bước chân để lên núi cao xây dựng công trình nước sạch, chúng tôi liên tưởng đến hình ảnh đàn kiến đang cần mẫn tha mồi về tổ. Đó là biểu tượng sinh động về sự đoàn kết, sức mạnh tập thể của người dân tộc Dao đang sinh sống tại thôn Chư Blôi!.

Sức dân như… sức nước

Trong hành trình chinh phục núi Hòn Đen cùng với người dân tộc Dao, câu hỏi luôn làm chúng tôi thắc mắc, điều gì làm cho những con người tay lấm, chân bùn ấy có những quyết định táo bạo như vậy? Để trả lời câu hỏi ấy, chúng tôi quay lại làng Dao gặp ông Bàn Nguyên An - người đứng ra huy động nguồn lực để thực hiện công trình dẫn nước. “Chúng tôi đã kiến nghị nhiều lần lên UBND xã Ea Bar về tình trạng khô hạn không có nước sinh hoạt mỗi khi mùa khô đến. Các cơ quan chức năng của UBND huyện Sông Hinh và tỉnh Phú Yên cũng nhiều lần về khảo sát nguồn nước tại núi Hòn Đen, nhưng đợi mãi không thấy hồi âm, trong khi chúng tôi không thể sống trong cơn khát mùa khô hạn”, ông An nói.

Các kỹ sư “tay ngang” chỉnh sửa đập nước trong làng núi Hòn Đen trước khi dẫn nước về làng - Ảnh: NHẬT HUY

Sau nhiều đêm trăn trở, người đàn ông 70 tuổi này cùng với các ông Bàn Nguyên Thanh, Triệu Tấn Kim, Bàn Nguyên Toàn quyết định kêu gọi người dân đóng góp tiền để làm công trình dẫn nước, mà không đợi các nguồn lực đến từ các cơ quan chức năng. Ý định này, không hẳn nhận được sự đồng thuận 100% của người dân ở làng Dao. Một số cho rằng, cứ chờ đợi sự quan tâm đầu tư của các cấp chính quyền, số khác lại muốn chung tay, nhưng lại không có tiền để đóng góp. Sau nhiều đêm bàn bạc, suy tính, ông Bàn Nguyên An vận động mọi người trong thôn tích cực cùng nhau góp công góp của để thực hiện công trình này.

Khi được hỏi việc huy động nguồn lực và lập kế hoạch thế nào để xây dựng một công trình có số tiền lớn như vậy, ông An nói: “Tùy nhu cầu của người dân. Hộ nào chỉ dùng nước sinh hoạt đóng 10 triệu đồng, dùng nước để tưới tiêu, sản xuất đóng thêm 10 triệu đồng nữa. Với những hộ không có tiền đóng, chúng tôi tính ngày công (150.000-200.000 đồng/ngày) khi họ tham gia xây dựng đường ống dẫn nước, sau đó ghi vào sổ trừ dần đến khi hết số tiền 10 triệu hoặc 20 triệu đồng như đã đề ra ban đầu”. Trong quá trình trò chuyện cùng ông An, thi thoảng có những hộ tới gặp ông để góp dầu diesel dùng để chạy máy múc đào đường ống. Dân góp gì ông An nhận cái nấy và quy ra tiền, ghi vào cuốn sổ tay.

“Khi hoàn thành đường dẫn nước, những hộ dân chưa đóng tiền, dân làng Dao có để họ dùng nước sinh hoạt không?” - chúng tôi hỏi. “Mình nói vậy thôi, chứ dân làng Dao ai cũng nghèo, chúng tôi để họ dùng chung nguồn nước và tin tưởng rằng sau vụ mùa, họ sẽ đóng tiền thôi. Người làng Dao rất đoàn kết”, ông An cho biết.

Có tiền, ông An và một số người trong làng Dao cùng ra TP Quy Nhơn (Bình Định) mua ống dẫn nước loại phù hợp, thuê xe chở về tận nơi. Về kỹ thuật nối ống, xây đập, bể lọc nước…, những người làng Dao đi hỏi thăm nhiều nơi hoặc tự mày mò trên mạng và nghiên cứu trước khi xây dựng công trình dẫn nước về làng Dao.

“Dân làng Dao mấy năm nay không có nước sinh hoạt, tưới tiêu mùa màng khi mùa khô đến. Nhưng chờ Nhà nước đầu tư thì lâu quá, nên họ tự góp tiền để xây dựng công trình. Họ tự làm tất thảy mọi thứ và tôi cho rằng quyết định xây dựng đường dẫn nước của những người Dao thể hiện sự đoàn kết rất cao trong cộng đồng các dân tộc anh em ở xã Ea Bar”, ông Lê Văn Vinh, Trưởng thôn Chư Blôi cho biết.

Không thể để người làng Dao đơn độc

Người làng Dao có mặt ở vùng đất Ea Bar từ đầu những năm 90 thế kỷ trước. Họ chất phát và chịu thương, chịu khó trong sản xuất. Cộng đồng người Dao được xem là nét văn hóa sinh động trong đại gia đình các dân tộc anh em trên địa bàn huyện Sông Hinh. Tuy nhiên, đa số hộ dân ở đây đều nghèo, thu nhập hàng năm chủ yếu từ cây sắn, cây lúa; người nhiều nhất như ông Bàn Nguyên An mỗi năm thu nhập khoảng 70 triệu đồng, còn lại từ 20-30 triệu đồng/năm. “Vậy người dân lấy tiền ở đâu để góp sức làm công trình dẫn nước?”. Ông Bàn Nguyên An chậm rãi trả lời: “Họ vay ngân hàng là chính. Trước mắt là có nước sinh hoạt, còn trả nợ như thế nào thì chờ ông trời thương để cây sắn, cây cao su được mùa, được giá. Có những hộ như anh Bàn Tiến Xuân, cả gia đình chỉ có 3 sào ruộng, thuộc diện nghèo nhất làng Dao, nhưng vẫn vay tiền đóng góp”.

Theo ông Đinh Ngọc Dạn, Phó Chủ tịch UBND huyện Sông Hinh, ông đã có mặt ở làng Dao và đã chỉ đạo Phòng NN-PTNT cử cán bộ chuyên môn phối hợp với UBND xã Ea Bar khảo sát tư vấn kỹ thuật cho người dân làng Dao. Trong khi đó, ông Nguyễn Khắc Sự, Trưởng Phòng NN-PTNT huyện Sông Hinh, cho biết vẫn đang chờ tờ trình của UBND xã Ea Bar về vấn đề hỗ trợ kinh phí cho người dân làng Dao xây dựng công trình dẫn nước. “Phải có tờ trình từ UBND xã Ea Bar, chúng tôi mới có sở làm việc với các cơ quan chức năng tìm nguồn kinh phí giúp cho người dân làng Dao”, ông Nguyễn Khắc Sự khẳng định.

Đến sáng 29/8, theo ghi nhận của chúng tôi, công trình dẫn nước ở làng Dao đã hoàn thành khoảng 80%. Tuy nhiên, theo ông Lê Văn Vinh, Trưởng thôn Chư Blôi, người làng Dao đang gặp khó khăn khi phát sinh 600m đường ống dẫn nước về đến làng và các thiết bị kỹ thuật có thể điều chỉnh áp suất nước… Đây lại là bài toán khó với những người đã dốc hết sức để mua các trang thiết bị trước đó.

Khi bài viết này đến tay bạn đọc, người làng Dao vẫn đang miệt mài với công trình dẫn nước ở núi Hòn Đen. Nước rồi cũng sẽ đến tận nhà, tận vườn của người Dao. Nhưng họ đang rất cần sự chung tay giúp đỡ về kỹ thuật và kinh phí để hoàn thiện công trình trong niềm vui trọn vẹn.

NHẬT HUY