Du lịch là ngành kinh tế tổng hợp có vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nó mang nội dung văn hóa sâu sắc, có tính liên ngành liên vùng và xã hội hóa cao. Bởi thế, phát triển du lịch không thể tách rời với lợi ích và sự phát triển cộng đồng.

Khi du lịch đi vào đời sống cộng đồng, nó tạo ra những tác động tích cực cho sự phát triển kinh tế - xã hội, như cơ sở hạ tầng được nâng cấp, người dân có thêm công ăn việc làm, thu nhập... Nhưng quan trọng và đáng lưu tâm nhất chính là việc các hoạt động du lịch sẽ có những tác động nhất định làm thay đổi nhận thức của các thành viên trong cộng đồng theo hướng tích cực, như nâng cao ý thức bảo vệ môi trường, biết trân trọng và gìn giữ, phát huy những nét văn hóa truyền thống bản địa... Hay nói cách khác, du lịch gắn với cộng đồng chính là một trong những “đòn bẩy” thúc đẩy quá trình xây dựng xã, phường văn hóa nói chung, xây dựng nông thôn mới nói riêng hiện nay.

Tuy nhiên, một khi du lịch thâm nhập vào đời sống cộng đồng, nó có thể gây ra những tác động tiêu cực về an ninh trật tự, ô nhiễm môi trường, thậm chí có thể gây hạn chế, kiềm hãm nền kinh tế vì sự thiếu ổn định... Không khéo ngành “công nghiệp không khói” lại trở thành “có khói” khi chưa có sự chuẩn bị tốt, cả về điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng, cũng như về nhận thức, trình độ, tính chuyên nghiệp cho người dân tham gia hoạt động du lịch tại địa phương... Chương trình phát triển năng lực du lịch có trách nhiệm với môi trường và xã hội do Liên minh châu Âu tài trợ cũng chỉ ra rằng, du lịch cần phải “có trách nhiệm”, đó là con đường phát triển bền vững. Hay Tuyên bố Cape Town (đại diện ngành Du lịch từ 20 quốc gia thuộc khu vực châu Phi, Nam và Bắc Mỹ, châu Âu, châu Á, UNWTO, Chương trình môi trường Liên hợp quốc tụ họp tại Cape Town - Nam Phi năm 2002 và ra tuyên bố chung) cũng đề cập: Du lịch phải hoàn thành trách nhiệm với xã hội, môi trường và kinh tế.

Ngày nay, trong cuộc sống hiện đại, việc phát triển các loại hình du lịch gắn với cộng đồng rất được quan tâm. Bởi lẽ, cuộc sống càng hiện đại thì con người càng muốn tìm về với thiên nhiên, về với đời sống văn hóa cội nguồn. Và tất nhiên, trong bối cảnh ấy, những người hoạt động trong ngành “công nghiệp không khói” không thể bỏ qua cơ hội đưa du lịch gắn với cộng đồng trở thành hướng đi chủ đạo. Với du lịch gắn với cộng đồng, các loại hình sản phẩm du lịch trở nên đa dạng, phong phú hơn, ngành Du lịch có thể thâm nhập sâu hơn, mang tính bền vững hơn vào đời sống xã hội. Và từ đó cũng thu được nhiều lợi ích to lớn hơn...

Thông qua du lịch, văn hóa địa phương, các vùng miền được biết đến, bảo vệ, phát huy giá trị và được giới thiệu, quảng bá rộng rãi. Du lịch cộng đồng cũng mang lại hiệu quả rõ rệt trong quá trình “hiện đại hóa” nông thôn thông qua việc tạo thêm nhiều công ăn việc làm, nguồn thu nhập, gìn giữ và phát huy các làng nghề truyền thống, bảo vệ các giá trị cộng đồng. Du lịch phát triển sẽ làm thay đổi diện mạo đô thị và nông thôn.

Phú Yên là một tỉnh có tiềm năng du lịch đa dạng, phong phú cả về tự nhiên lẫn nhân văn. Hiện nay, tỉnh quan tâm đẩy mạnh các loại hình du lịch gắn với cộng đồng nhằm tạo sức bật để phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương. Tỉnh đã tạo cơ chế, điều kiện thông thoáng để thu hút các dự án đầu tư du lịch; ngành Du lịch cũng nỗ lực trong việc quảng bá du lịch cũng như tuyên truyền, nâng nao nhận thức cho người dân, trong đó quan tâm đến các địa phương có nhiều tài nguyên du lịch, điểm du lịch… Trong những năm gần đây, lượng du khách đến Phú Yên cũng tăng mạnh, nhiều doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư phát triển nhiều sản phẩm du lịch gắn kết với cộng đồng. Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy, một số dự án du lịch “treo” nhiều năm không triển khai được; môi trường tự nhiên nhiều điểm du lịch, tham quan còn bị ô nhiễm… Chính những điều này đang kiềm hãm sự phát triển của du lịch và những tác động tích cực của du lịch mang lại cho cộng đồng chưa nhiều.

Thông điệp Ngày Du lịch thế giới chỉ rõ: “Mỗi khi chúng ta đi du lịch, việc sử dụng phương tiện vận tải địa phương tại điểm du lịch hay mua các sản phẩm tại địa phương là chúng ta đang đóng góp cho một chuỗi các giá trị như tạo công ăn việc làm, cung cấp kế sinh nhai, trao quyền cho cộng đồng địa phương và cuối cùng là mang đến những cơ hội mới cho một tương lai tốt đẹp hơn”.

TRẦN QUỚI