Trong hoạt động tư pháp, xét xử được coi là khâu trung tâm có vai trò quyết định. Hoạt động xét xử (HĐXX) bao giờ cũng gắn với việc tòa án nhân danh Nhà nước ra một quyết định, một bản án bảo vệ lợi ích Nhà nước, tổ chức xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; giáo dục công dân tuân thủ pháp luật...
Theo Chánh án TAND tỉnh Phạm Tấn Hoàng, giáo dục pháp luật qua HĐXX được ghi nhận trong Luật Tổ chức TAND năm 2002, bằng hoạt động của mình “Tòa án giáo dục cho mọi người ý thức tôn trọng pháp luật, rèn luyện thói quen tuân thủ pháp luật, cần làm cho mọi người tin rằng bất cứ sự vi phạm pháp luật nào cùng sẽ bị tòa án và xã hội lên án, giáo dục mọi công dân ý thức tham gia vào hoạt động đấu tranh phòng chống tội phạm”.
Do vậy, giáo dục pháp luật qua HĐXX là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức, có chủ định và có kế hoạch của các chủ thể giáo dục như: thẩm phán, kiểm sát viên, luật sư, thư ký tòa án, giám định viên đến những người tham gia tố tụng và những người tham dự phiên tòa. Qua các phiên xử, nhằm hình thành ở họ ý thức pháp luật, trạng thái xúc cảm, tình cảm pháp luật đúng đắn là cơ sở cho hành vi, ứng xử phù hợp với yêu cầu của pháp luật. Chính vì vậy, trong thời gian qua, giáo dục, phổ biến pháp luật thông qua HĐXX luôn được TAND hai cấp ở Phú Yên quan tâm và chú trọng.
Trong năm 2018, TAND hai cấp đã giải quyết, xét xử 5.087 vụ việc. Trong đó, TAND tỉnh đã phối hợp với Viện KSND tỉnh tổ chức 14 phiên tòa xét xử lưu động. Thông qua việc thẩm vấn, tranh luận công khai tại phiên tòa đã tuyên truyền pháp luật, nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật cho người dân; có tác dụng răn đe, phòng ngừa tội phạm.
Cũng theo ông Hoàng, cùng với thẩm phán và các thành viên trong hội đồng xét xử, kiểm sát viên, thư ký tòa án, luật sư… cũng có những tác động giáo dục đến các đối tượng khác nhau. Do đó, thẩm phán, kiểm sát viên, luật sư luôn phải ý thức được rằng mọi hoạt động của họ đều hướng tới đảm bảo chức năng phổ biến, giáo dục đến với mọi người. Họ phải tác động đến cả bị cáo, thức tỉnh trong bị cáo cảm giác lầm lỗi và mong muốn được sửa chữa lỗi lầm đó. Họ cũng cần phải tác động đến tất cả những người tham dự phiên tòa, hình thành cho những người này ý thức tuân thủ và thượng tôn pháp luật, chỉ ra cho họ con đường đấu tranh chống hành vi vi phạm pháp luật.
Bên cạnh đó, thông qua HĐXX có thể giúp những người tham gia tố tụng như: bị cáo, người làm chứng, người bị hại, nguyên đơn, bị đơn, người khởi kiện, người bị kiện và những người theo dõi phiên tòa trực tiếp tại tòa án hay gián tiếp qua các phương tiện thông tin đại chúng hiểu sâu sắc và rõ ràng hơn về những quy định của pháp luật được áp dụng để giải quyết vụ án. Từ đó, họ có thể tự đánh giá về hành vi và trách nhiệm pháp lý của mình, giúp hình thành ở họ những cảm xúc về sự công bằng, nghiêm minh của pháp luật, tôn trọng các đại diện của công lý, giúp họ định hướng hành vi phù hợp với yêu cầu của pháp luật, cũng như giúp định hướng dư luận xã hội.
Song song đó, việc phổ biến, giáo dục pháp luật có thể thông qua hoạt động hòa giải các vụ việc dân sự, thông qua phiên tòa xét xử lưu động. “Trong hoạt động tư pháp, xét xử được coi là khâu trung tâm có vai trò quyết định. Bởi HĐXX bao giờ cũng gắn với việc tòa án nhân danh Nhà nước ra một quyết định, một bản án bảo vệ lợi ích Nhà nước, tổ chức xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; giáo dục công dân tuân thủ pháp luật. Tòa án có thể thực hiện việc giáo dục pháp luật bằng nhiều hình thức, nhưng tập trung nhất và quan trọng nhất vẫn là giáo dục qua HĐXX”, ông Hoàng nhấn mạnh.
LỆ VĂN
