Thời gian qua, các cấp công đoàn có nhiều cố gắng trong việc tuyên truyền, vận động công nhân lao động (CNLĐ) ở các doanh nghiệp ngoài nhà nước vào tổ chức Công đoàn. Tuy nhiên, việc vận động phát triển đoàn viên, thành lập công đoàn cơ sở ở loại hình doanh nghiệp ngoài nhà nước (DNNNN) và chỉ đạo hoạt động công đoàn ở các doanh nghiệp này còn gặp khó khăn từ nhiều phía.
Ra mắt Ban chấp hành công đoàn cơ sở của một doanh nghiệp ngoài nhà nước - Ảnh: N.HÂN
CHƯA HẾT KHÓ KHĂN
Cuối năm 2000, khi Luật Doanh nghiệp có hiệu lực, các doanh nghiệp nhà nước ở Phú Yên dần đi vào cổ phần hóa, các loại hình doanh nghiệp, nhất là DNNNN, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được thành lập và phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, hiện tổ chức công đoàn ở các doanh nghiệp này phát triển chậm và hoạt động kém hiệu quả. Phú Yên có gần 1.000 DNNNN nhưng chỉ có hơn 10% doanh nghiệp có tổ chức công đoàn. Theo bà Lê Thị Cuốn, Chủ tịch LĐLĐ TP Tuy Hòa, việc tiếp cận với chủ các DNNNN để thành lập tổ chức công đoàn cơ sở rất “eo sèo”, có khi phải mất cả năm mới vận động được một doanh nghiệp thành lập công đoàn. Nguyên nhân chủ yếu là do doanh nghiệp sợ ảnh hưởng đến lợi ích của mình. Bà Cuốn cho biết: “Qua nhiều lần trực tiếp tham gia công tác vận động, tôi thấy vẫn có nhiều doanh nghiệp không mặn mà với tổ chức công đoàn. Nhiều doanh nghiệp cho rằng có công đoàn cũng vậy mà không có cũng xong, thậm chí có khi công đoàn còn làm ảnh hưởng đến tiến độ sản xuất kinh doanh của đơn vị”.
Ông Tô Văn Khải, Phó chủ tịch Công đoàn Khu kinh tế Phú Yên cho biết: Về tỉ lệ các DNNNN có tổ chức công đoàn thấp, nguyên nhân chính là do công tác vận động chưa thực sự sâu sát khiến nhiều doanh nghiệp chưa có sự hiểu biết một cách đúng đắn về vai trò, vị trí của tổ chức Công đoàn. Ông Khải nhấn mạnh: Để công tác phát triển đoàn viên và thành lập công đoàn cơ sở tại doanh nghiệp mang lại hiệu quả, thì việc vận động phải được thực hiện đến nơi đến chốn để doanh nghiệp thấy được lợi ích của Công đoàn không đối trọng với lợi ích của doanh nghiệp mà ngược lại có sự đồng thuận. Chính những khó khăn, bất cập đó khiến công tác phát triển tổ chức công đoàn cơ sở ở loại hình doanh nghiệp này trong mấy năm gần đây không mấy khả quan. Tính từ năm 2008 đến nay, các cấp công đoàn chỉ vận động thành lập trên dưới 20 công đoàn cơ sở trong các doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Việc thành lập tổ chức công đoàn đã khó, để công đoàn ở những doanh nghiệp này hoạt động hiệu quả càng khó khăn hơn. Hầu hết tổ chức công đoàn trong các DNNNN đều hoạt động một cách cầm chừng, không ít doanh nghiệp do việc kinh doanh gặp khó khăn nên công đoàn cũng tạm ngưng hoạt động và đi đến giải thể không lâu sau đó. Nhiều doanh nghiệp thành lập công đoàn còn nhằm mục đích… đối phó! Công đoàn Công ty TNHH Sản xuất JRD - Việt Nam (xã An Mỹ, Tuy An) là một ví dụ. Đợt kiểm tra liên ngành mới đây cho thấy, doanh nghiệp này đã thành lập công đoàn cơ sở từ năm 2007, tuy nhiên sự quan tâm tạo điều kiện để công nhân tiếp cận với tổ chức công đoàn của lãnh đạo nhà máy còn rất hạn chế. Ngay cả điều tối thiểu nhất là thời gian để công nhân được nghe cán bộ công đoàn nói sơ lược về lịch sử vai trò của tổ chức Công đoàn Việt Nam, quyền lợi, trách nhiệm của người đoàn viên trước khi viết đơn tự nguyện gia nhập cũng không được đáp ứng một cách đầy đủ. Còn ở Công đoàn cơ sở Công ty cổ phần Chế biến thực phẩm Phú Yên (KCN An Phú) sau hơn 1 năm thành lập nhưng công đoàn vẫn không thu được đoàn phí, chưa có hoạt động gì quan tâm đến quyền lợi người lao động. Do đó, người lao động không mấy thiết tha với “mái ấm” của mình…
Công nhân làm việc trong các doanh nghiệp ngoài nhà nước luôn cần vai trò của tổ chức công đoàn - Ảnh: N.HÂN
KHẮC PHỤC CÁCH NÀO?
Chia sẻ về vấn đề này, ông Lê Văn Lập, Chủ tịch Công đoàn cơ sở Công ty cổ phần tập đoàn Hải Thạch (TP Tuy Hòa), cho biết: Có nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm đến lợi ích của người lao động, kinh phí dành cho công đoàn còn hạn chế. Bên cạnh đó, đội ngũ cán bộ công đoàn cơ sở khu vực DNNNN luôn biến động, thay đổi, kiêm nhiệm, chế độ chưa đảm bảo. Tuy cán bộ có phẩm chất đạo đức tốt nhưng kinh nghiệm, kỹ năng hoạt động công đoàn còn nhiều hạn chế, không có điều kiện, thời gian đi sâu nghiên cứu để nâng cao năng lực. Tại nhiều doanh nghiệp, cán bộ công đoàn biết người sử dụng lao động vi phạm nhưng không dám đấu tranh do sợ liên lụy hoặc chưa đủ bản lĩnh, trình độ để đấu tranh với các sai phạm này. Chất lượng đoàn viên còn nhiều điều phải lưu ý, một phần nhỏ đoàn viên còn mang nặng tư tưởng làm thuê, bán sức lao động để kiếm sống. Từ đó, họ ít quan tâm đến vấn đề chính trị, thiếu tinh thần cầu tiến.
Ngoài những hạn chế trong công tác vận động và thái độ né tránh của các doanh nghiêp thì việc chưa có một chế tài đủ sức răn đe cũng là một trong những bất cập góp phần làm công tác phát triển công đoàn ngoài nhà nước thiếu và yếu. Trong Bộ luật Lao động đã được sửa đổi bổ sung năm 2002, 2006, 2007 tại Chương 13, Điều 153 có nêu rõ: "Khi doanh nghiệp đang hoạt động và mới thành lập thì sau 6 tháng phải thành lập tổ chức công đoàn...". Nói về vấn đề này, bà Lê Thị Cuốn cho biết: Đối với LĐLĐ chỉ có thể thực hiện tuyên truyền, vận động còn việc xử lý vi phạm trong Bộ luật Lao động không quy định và cũng không thuộc quyền hạn của LĐLĐ. Bà Cuốn cũng khẳng định nếu chỉ dựa vào tuyên truyền, vận động của tổ chức công đoàn mà không có sự can thiệp của pháp luật thì nhiệm vụ phát triển công đoàn khó mang lại hiệu quả. Cần phải đa dạng hóa loại hình vận động, tập hợp công nhân. Muốn vậy, cần nghiên cứu các loại hình doanh nghiệp khu vực kinh tế ngoài nhà nước; hiểu rõ cơ cấu vận hành sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, cơ cấu số lượng, chất lượng đội ngũ CNLĐ. Mỗi loại hình doanh nghiệp, mỗi doanh nghiệp phải có quy trình, hình thức tuyên truyền, vận động phù hợp. Từ đó lựa chọn những CNLĐ có trình độ, có bản lĩnh, phẩm chất chính trị tốt làm hạt nhân để nhân rộng, phát triển, xây dựng tổ chức công đoàn.
Ông Tô Văn Khải khẳng định: “Việc vận động thành lập công đoàn cơ sở ở DNNNN tuy còn chậm nhưng đã có những bước tiến đáng kể. Khó khăn nhất hiện nay là có không ít chủ doanh nghiệp chưa nhận thức một cách đầy đủ, đúng đắn về vai trò của Công đoàn, do đó không mặn mà trong việc tạo điều kiện để công đoàn hoạt động theo đúng nghĩa. Trong tương lai, với sự thành lập mới KCN Hòa Tâm (Đông Hòa) thì số lượng đoàn viên sẽ lớn mạnh. Vì vậy, để khắc phục điều này, phương cách của chúng tôi là vừa vận động lãnh đạo công ty vừa tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của CNLĐ để phát triển đoàn viên. Chúng tôi sẽ tiếp tục đẩy mạnh mảng công tác này để thắt chặt hơn nữa mối quan hệ giữa người lao động và doanh nghiệp, tạo tiền đề phát triển công đoàn trong thời gian đến.”
NGỌC HÂN
