Trong những năm gần đây, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, điều kiện thời tiết có chiều hướng diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường, tác động xấu đến hoạt động kinh tế - xã hội. Mặt khác, biến động thất thường của thời tiết đã làm công tác dự báo khí tượng thủy văn (KTTV) càng nhiều khó khăn và đứng trước nhiều thách thức lớn.
Nhân viên Trung tâm Dự báo Khí tượng - Thủy văn Phú Yên thu thập số liệu tại một trạm quan trắc để phục vụ công tác dự báo thời tiết - Ảnh: N.QUANG
Trung tâm Dự báo Khí tượng - Thủy văn Phú Yên có chức năng tổ chức thực hiện công tác dự báo KTTV phục vụ phòng, chống và giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai có nguồn gốc từ KTTV gây ra, nhằm phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh - quốc phòng địa phương. Do đó, công tác nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ dự báo hiện đại vào nghiệp vụ dự báo KTTV luôn được đơn vị quan tâm và đầu tư cả về con người lẫn trang thiết bị.
Để tạo cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc ứng dụng hiệu quả các công nghệ dự báo KTTV hiện đại, mạng lưới điều tra cơ bản không ngừng được đầu tư đổi mới cả về số lượng (mật độ dày đặc hơn cả về không gian và thời gian), chất lượng, tính đồng bộ, tự động hóa và tính tức thời của thông tin. Hiện ở Phú Yên có 2 trạm khí tượng, 3 trạm thủy văn, 6 trạm đo mưa. Riêng trong mùa mưa lũ thì tăng cường thêm 2 trạm đo mực nước, 1 trạm đo mưa bằng nguồn vốn của các dự án ODA. Sự tăng cường đáng kể về mạng lưới trạm theo cả không gian và thời gian là cơ sở quan trọng để triển khai ứng dụng công nghệ dự báo thời tiết cực ngắn.
Nhờ công nghệ dự báo mới này, trong những năm gần đây, Trung tâm Dự báo Khí tượng - Thủy văn Phú Yên đã hoàn thành nhiệm vụ dự báo cực ngắn diễn biến thời tiết trên toàn tỉnh. Việc ứng dụng công nghệ thông tin từng bước được cải thiện với nhiều phương án truyền nhận tin đa dạng, tiên tiến, bảo đảm dòng thông tin thông suốt, chính xác, kịp thời từ khâu truyền số liệu quan trắc từ các trạm, điểm đo về các đơn vị dự báo KTTV nghiệp vụ ở tỉnh. Hệ thống tích hợp, xử lý, chia sẻ, lưu trữ dữ liệu đến trao đổi thông tin, sản phẩm dự báo giữa các trung tâm dự báo ở cấp tỉnh về đài và trung ương, cũng như chuyển các bản tin dự báo, cảnh báo đến các địa chỉ sử dụng khác nhau trong cả nước ngày càng được cải tiến, phát huy hiệu quả và góp phần quan trọng trong công tác phòng, chống thiên tai, phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Được sự quan tâm đầu tư của Bộ TN-MT, trong 10 năm gần đây, công nghệ dự báo thời tiết số - một phương pháp dự báo khách quan và định lượng đã được triển khai ứng dụng để bổ trợ cho phương pháp dự báo truyền thống. Tận dụng tối đa tốc độ đường truyền của mạng nghiên cứu và giáo dục Việt Nam (VINAREN) do Bộ KH-CN quản lý, rất nhiều sản phẩm dự báo số của các trung tâm dự báo quốc tế đã được trung tâm thu thập và khai thác hiệu quả. Thông qua hợp tác quốc tế, một số hệ thống mô hình dự báo số khu vực phân giải cao đã được triển khai, cung cấp nhiều sản phẩm dự báo định lượng, chi tiết theo cả không gian và thời gian. Với các hệ thống mô hình này, nhiều hiện tượng thời tiết nguy hiểm có thể được mô phỏng và dự báo. Gần đây, các sản phẩm dự báo số hạn vừa (từ 3 đến 10 ngày), hạn tháng và hạn mùa cũng đã được đơn vị triển khai ứng dụng. Đặc biệt, với sự tăng cường trang thiết bị tính toán và lưu trữ, các hệ thống dự báo tổ hợp đa quy mô đã được ứng dụng vào dự báo nghiệp vụ KTTV.
Những ứng dụng công nghệ dự báo hiện đại trong dự báo KTTV đã góp phần nâng cao thời gian dự báo bão và áp thấp nhiệt đới lên tới hơn một ngày, các đợt rét đậm và rét hại trước hai đến ba ngày. Đối với các cơn bão mạnh có quỹ đạo ổn định, công nghệ dự báo hiện tại đã dự báo được trước hai đến ba ngày với sai số nằm trong phạm vi cho phép. Sự chính xác và kịp thời của các bản tin dự báo, cảnh báo bão, mưa lớn, lũ lụt này đã góp phần giảm thiểu đáng kể thiệt hại về người và tài sản tại các khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, Trung tâm dự báo Khí tượng - Thủy văn Phú Yên còn phải đối mặt nhiều khó khăn, bất cập nhất định trước những đòi hỏi ngày càng tăng. Trước hết là sự lạc hậu về công nghệ của hệ thống quan trắc, truyền thông tin, xử lý số liệu và phân tích dự báo KTTV. Mạng lưới quan trắc phục vụ dự báo KTTV còn thưa, chưa được tự động hóa hoàn toàn. Các hệ thống mô hình dự báo số trị khu vực chưa có khả năng dự báo dưới 7km do hạn chế cả về công nghệ và năng lực tính toán. Bên cạnh đó, do thiếu kinh phí đầu tư trong những năm qua đã làm chậm tiến độ triển khai thực hiện các đề án, dự án so kế hoạch đề ra trong Chiến lược phát triển ngành KTTV đến giai đoạn 2013- 2015. Vì vậy, việc hiện đại hóa công tác dự báo KTTV đang là yêu cầu cấp thiết, cần sự quan tâm đầu tư của Nhà nước nhằm góp phần phát triển kinh tế - xã hội, ổn định an ninh - quốc phòng địa phương nói riêng và cả nước nói chung.
Kỹ sư NGUYỄN THỊ LÃI
Trung tâm Khí tượng Thủy văn Phú Yên
