Ước mơ có một ngôi nhà khang trang đã trở thành hiện thực đối với nhiều hộ nghèo đồng bào dân tộc thiểu số. Về huyện miền núi Đồng Xuân, chúng tôi ghi nhận được điều đó qua việc thực hiện Chương trình 134 của Chính phủ.
Chúng tôi về Suối Mây (Xuân Phước) giữa lúc buôn làng mở hội đại đoàn kết toàn dân. Từ xa đã nghe những âm vang rộn ràng phát ra từ ngôi nhà rông văn hoá ở đầu buôn. Buôn Suối Mây hiện ra với những ngôi nhà mới còn tươi màu ngói đỏ hướng mặt ra trục đường chính qua buôn. Già làng Ma Luyện nay đã 75 tuổi, từng chứng kiến bao thay đổi của buôn làng, bảo: “Buôn làng hôm nay vui lắm vì ai cũng có nhà xây kiên cố rồi. Nhờ Chương trình 134 của Đảng và Nhà nước đó”. Phó Chủ tịch UBND xã Võ Văn Trí góp lời: “Trong buôn có 77 hộ đều là người dân tộc Chăm H’roi và Bana, thì đã có đến 49 hộ được Nhà nước hỗ trợ xây dựng lại nhà ở. Năm trước đã làm được 30 nhà, năm nay tiếp tục làm thêm 19 nhà nữa, đã nghiệm thu xong 12 nhà. Riêng năm nay, tất cả các hộ đều đóng góp thêm vật liệu, công sức xây nhà lợp ngói. Nhà trị giá thấp nhất cũng 9 triệu đồng, cao nhất là của Ma Huy đến 33 triệu đồng. Anh cho biết thêm, từ khi buôn Suối Mây dời đến định cư tại đây vào năm 2001, chỉ có 3 hộ xây được nhà ở kiên cố, còn lại đều nhà tranh tre nứa lá. Những năm gần đây, nhờ cuộc sống tương đối ổn định mà có thêm một số hộ xây lại nhà ở kiên cố, bên cạnh đó các chương trình xoá nhà ở tạm của tỉnh, quỹ vì người nghèo, các tổ chức đoàn thể xã hội giúp đỡ cho 9 hộ khó khăn xây dựng lại nhà cửa. Có thể nói, hôm nay Suối Mây đã được “ngói hoá”. Nếu không có Chương trình quốc gia này thì không biết đến bao giờ buôn đồng bào dân thiểu số này mới xoá hết được những ngôi nhà tạm bợ nữa”.
Nhà được xây dựng theo chương trình 134 ở thôn Kỳ Đu (xã Xuân Quang 2, huyện Đồng Xuân) – Ảnh:
Ngôi nhà mới của Kpá Sáng nằm ở đầu buôn vừa mới hoàn thành. Đó là ngôi nhà xây cấp 4 xinh xắn ẩn mình dưới hàng cây xanh, rộng chừng 24 m2, mái ngói đỏ, tường vôi xanh, nền láng xi măng. Giàn giáo phía trước sân chưa kịp tháo gỡ. Phía sau vẫn còn ngôi nhà sàn nhỏ, mái tranh cũ kỹ. Ngừng việc dọn dẹp, người vợ trẻ La Mo Thị Lụt tiếp chúng tôi trong niềm vui, phấn khởi cho biết: “Ngoài phần Nhà nước giúp 6 triệu đồng, chúng em góp thêm 7 triệu nữa”. Mặc dù, ngôi nhà mới còn trống trơn và còn nợ 3 triệu đồng đợi đến mùa mía mới trả được nhưng chủ nhân của nó rất vui. Chị rất “ưng cái bụng” vì từ này chỗ ở được tươm tất như bao người khác mà chị từng mơ ước.
Đồng Xuân đã triển khai chương trình 134 khá khẩn trương. Chủ tịch UBND huyện có văn bản chỉ đạo số 118/TB-UB nêu rõ “Hộ được hỗ trợ kinh phí xây dựng nhà ở thuộc Chương trình 134 tự lo vật liệu và chọn thợ. Ban Nhân dân thôn, UBND xã, Phòng Dân tộc huyện có trách nhiệm kiểm tra, hướng dẫn và đôn đốc trong quá trình xây dựng, tuỳ theo điều kiện kinh tế từng hộ để xác định quy mô xây dựng nhà ở cho phù hợp, diện tích tối thiểu 28m2 (4x7m)”. Tất cả các hộ được hỗ trợ xây dựng lại nhà ở đều được đưa ra dân ở từng thôn, buôn bình chọn công khai. Kết quả, năm vừa qua, toàn huyện đã xây dựng được 486 nhà, đạt 62,14% kế hoạch. Chủ trương hổ trợ trực tiếp cho dân xây nhà rất hợp với nguyện vọng của bà con nên có 75% hộ cố gắng đầu tư thêm để cho ngôi nhà của mình thêm khang trang, trong đó có 15% nhà có giá trị trên 20 triệu đồng. Đã có không ít hộ bán bớt đất đai, đàn bò để xây nhà đúc có gác lửng, mặt tiền ốp gạch men, cửa kính màu trị giá trên dưới 30 triệu đồng như của Y Nõn ở buôn Suối Mây (Xuân Phước), La O Trung ở thôn Kỳ Đu (Xuân Quang 2).…
Huyện miền núi Đồng Xuân có 1.937 hộ đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống tập trung ở 14 thôn, buôn thuộc 6 xã trong huyện, trong đó hơn 40% hộ còn nhà ở dột nát hoặc chưa có nhà ở. Thực hiện Chương trình 134 của Chính phủ, 782 hộ Đồng Xuân được hỗ trợ xây nhà. Theo kế hoạch của huyện, trong 2 năm (2005- 2006), Đồng Xuân sẽ đầu tư 4.692 triệu đồng giúp cho tất cả những hộ này xây dựng lại nhà ở, trong đó vốn của trung ương hỗ trợ 5 triệu đồng/nhà và tỉnh hỗ trợ thêm 1 triệu đồng/nhà.
Tuy nhiên trong năm đầu thực hiện chủ trương lớn này ở Đồng Xuân vẫn còn bộc lộ những hạn chế nhất định dẫn đến một số nhà chưa đạt yêu cầu như mái tôn thấp mưa dột, khi nghiệm thu mới phát hiện buộc nhà thầu sửa chữa lại. Đó là trường hợp những hộ còn ỷ lại vào Nhà nước, khoán trắng cho thợ. Trưởng phòng Dân tộc huyện Phạm Văn Trung giải thích: Sự thiếu sót đó do công tác tuyên truyền vận động chưa tốt, thiếu sự giúp đỡ của cộng đồng dân cư, trong khi đó thiếu sự giúp đỡ của cộng đồng nên còn đến 25% trường hợp, ngoài kinh phí của Nhà nước không có nguồn kinh phí nào thêm.
Qua rút kinh nghiệm năm 2005, năm nay việc triển khai xây dựng nhà ở theo Chương trình 134 của Đồng Xuân có những chuyển biến tích cực hơn, huy động được nhiều nguồn lực tham gia. Huyện còn vận động cán bộ công chức đóng góp được 32 triệu đồng và lồng ghép nguồn vốn hỗ trợ đời sống được 18 triệu để hỗ trợ thêm cho những hộ đặc biệt khó khăn thêm từ 500.000 đồng đến 1,5 triệu đồng/hộ. Hơn nữa, ý thức của những hộ được Nhà nước giúp đỡ tiến bộ nhiều nên hộ nào cũng cố gắng đầu tư thêm công sức để chăm chút ngôi nhà của mình thêm rộng rãi, cao ráo. Tất cả các ngôi nhà xây dựng trong năm nay đều có giá trị trên 9 triệu đồng. Đến thời điểm này, trong số 296 nhà được huyện đầu tư đã có 212 nhà đã được nghiệm thu đưa vào sử dụng, số còn lại đang tiếp tục hoàn thiện sẽ hoàn thành trong cuối tháng này.
NGUYÊN TRƯỜNG
