Mục đích chính của công tác hòa giải ở cơ sở là nhằm giữ gìn tình làng nghĩa xóm, tình đoàn kết, tương thân tương ái trong cộng đồng và hàn gắn, vun đắp sự hòa thuận, hạnh phúc cho từng gia đình.

Theo Sở Tư pháp Phú Yên, toàn tỉnh hiện có 688 tổ hòa giải ở các thôn, buôn, khu phố với hơn 4.470 tổ viên; 107 Ban hòa giải và Hội đồng hòa giải ở các xã, phường, thị trấn. Cùng với tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật, đấu tranh phòng chống các loại tội phạm, từ năm 2003 đến nay, các tổ và ban hòa giải đã tiếp nhận hơn 17.000 vụ việc. Qua đó tiến hành hòa giải thành hơn 13.300 vụ việc, đạt tỉ lệ 77,4%. Thông qua việc hòa giải, nhiều quy định của pháp luật được các hòa giải viên trực tiếp tuyên truyền, phổ biến kịp thời trong cộng đồng dân cư, góp phần đáng kể vào việc hạn chế các tranh chấp phát sinh. Cũng qua hòa giải, nhiều tranh chấp nhỏ trong nội bộ nhân dân đã được phát hiện, giải quyết tận gốc.

Tuy nhiên, hoạt động hòa giải vẫn còn những khó khăn và hạn chế nhất định. Đó là, công tác quản lý Nhà nước về hòa giải ở một số xã, phường, thị trấn còn chưa chặt chẽ, chưa thực hiện tốt chế độ thống kê, kiểm tra, báo cáo, theo dõi sự biến động về tổ chức cũng như chất lượng của hoạt động hòa giải. Vai trò chủ động, thường trực của cán bộ tư pháp cấp xã trong việc quản lý công tác này cũng chưa thể hiện rõ nét. Tuy số lượng khá đông, nhưng đội ngũ làm công tác hòa giải thường không có tính ổn định, đa số là kiêm nhiệm. Nhiều hòa giải viên hoạt động vì lòng tâm huyết, sự nhiệt tình là chính, còn kỹ năng hòa giải và kiến thức pháp luật, trình độ học vấn còn hạn chế... Chế độ đãi ngộ đối với hòa giải viên cũng chưa thỏa đáng với công sức, trách nhiệm mà họ đã bỏ ra. Ngân sách xã, phường, thị trấn ở một số nơi còn rất eo hẹp nên việc chi bồi dưỡng còn chậm hoặc không có. Nhiều nơi, cán bộ hòa giải làm việc rất nhiệt tình, năng nổ, tỉ lệ hòa giải thành rất cao, giảm tải áp lực cho chính quyền rất nhiều nhưng chưa được khen thưởng xứng đáng…

Theo kinh nghiệm của những người làm công tác hòa giải nhiều năm, để thực hiện có hiệu quả công tác này, điều trước tiên là cần kết hợp hài hòa giữa yếu tố pháp luật với phong tục tập quán và đạo đức của người Việt Nam. Người làm công tác hòa giải không chỉ có tinh thần trách nhiệm, nhiệt tình với công việc, mà còn phải am hiểu đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước; phải là những người có uy tín trong nhân dân, nắm vững các nguyên tắc, phương pháp hòa giải. Việc hòa giải ở cơ sở phải giải quyết kịp thời, qua đó giúp ngăn chặn ngay từ đầu những tranh chấp nhỏ trong nội bộ nhân dân và hành vi vi phạm pháp luật, không để mâu thuẫn, tranh chấp đơn giản thành phức tạp dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Ủy ban nhân dân các cấp phải luôn nhận thức rõ công tác quản lý, chỉ đạo hoạt động hòa giải ở cơ sở là một trong những chức năng, nhiệm vụ của các cấp chính quyền; đồng thời là một trong những nội dung quan trọng góp phần trong việc đảm bảo sự ổn định về chính trị, xã hội, an ninh trật tự ở địa phương. Hàng năm phải tiến hành tổng kết đánh giá công tác hòa giải và kịp thời khen thưởng những tổ chức, những hòa giải viên có thành tích, nhiệt tình trong công tác hòa giải... Có như vậy, công tác hòa giải mới thật sự phát huy vai trò quan trọng trong việc giữ gìn và tăng cường tình đoàn kết trong nhân dân, góp phần xây dựng xã hội bình yên, giàu mạnh, xây dựng ý thức “sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật” trong nhân dân.

LẠC HỒNG