Tiềm năng, tài nguyên vùng ven bờ biển tỉnh Phú Yên rất đa dạng, phong phú. Tuy vậy, việc quản lý, bảo vệ nguồn tài nguyên này gặp không ít thách thức.

Biển bãi Gốc (xã Hòa Tâm, huyện Đông Hòa) - một trong những vùng biển nhiều tiềm năng - Ảnh: D.T.XUÂN

 

TÀI NGUYÊN PHONG PHÚ

Phú Yên có 189 km bờ biển, với diện tích mặt biển khoảng 6.900km2 và phân bố nhiều độ sâu khác nhau. Thềm lục địa Phú Yên có nhiều rạn đá, kết hợp với 9 hòn đảo lớn nhỏ như: hòn Lao Mái Nhà, hòn Yến, hòn Chùa, hòn Than, hòn Dứa, hòn Khô, hòn Nưa… là nơi tồn tại nhiều rạn san hô, thảm thực vật biển, tạo điều kiện lý tưởng cho các loài hải sản sinh trưởng và phát triển, làm giàu nguồn lợi thủy hải sản cho vùng biển ven bờ, đồng thời cho phép phát triển hệ thống du lịch biển – đảo hấp dẫn.

Vùng cửa sông, bãi triều nước lợ (độ mặn từ 2 - 23%) ven biển rộng khoảng 21.000ha thuận lợi cho phát triển nuôi trồng thủy sản xuất khẩu, với 7 đầm, vịnh và cửa sông lạch chính bao gồm: đầm Cù Mông 2.655 ha, vịnh Xuân Đài 8.400 ha, đầm Ô Loan 1.570 ha, vịnh Vũng Rô 1.500 ha và các cửa sông Kỳ Lộ, Đà Rằng, Bàn Thạch. Đây là những hệ sinh thái đất ngập nước có ý nghĩa quan trọng đối với sinh kế của nhân dân địa phương, cung cấp mặt nước cho hoạt động khai thác, nuôi trồng thủy hải sản, là tiềm năng phục vụ du lịch sinh thái, góp phần điều hòa khí hậu và bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học. Trong đó, Vũng Rô và Xuân Đài là hai vịnh rộng, có độ sâu trung bình khoảng 11m, có nơi sâu đến 20m, kín gió, thích hợp cho việc phát triển cảng biển và neo đậu của tàu thuyền lớn hơn 1.000 tấn. Hai cửa Đà Diễn và Tiên Châu có độ sâu trung bình khoảng 3m phù hợp cho tàu thuyền dưới 90 tấn ra vào, trú đậu trong sông.

Theo kết quả thống kê, vùng biển Phú Yên có trên dưới 500 loài cá, 38 loài tôm, 15 loài mực với trữ lượng khai thác 46.000 tấn/năm và nhiều nguồn tài nguyên khác chưa được điều tra, đánh giá như: dầu mỏ, khoáng sản… Vùng biển và đầm, vịnh vùng ngập mặn ven bờ đang được khai thác với diện tích trên 2.110ha để phục vụ cho hoạt động nuôi trồng thủy hải sản như tôm sú, tôm thẻ chân trắng, tôm hùm, cá song, cá giò, rong sụn. Sản lượng nuôi trồng thủy sản nước mặn, lợ toàn tỉnh Phú Yên đạt 4.963 tấn, trong đó đáng kể nhất là nuôi tôm hùm, sản lượng đạt gần 600 tấn/vụ. Bên cạnh đó, người dân địa phương khai thác khoảng 176 ha đất ngập nước biển có độ mặn cao để phục vụ cho hoạt động sản xuất muối, với sản lượng đạt từ 17.000 – 17.500 tấn/năm.

THÁCH THỨC TRONG QUẢN LÝ, BẢO VỆ

Vùng biển và ven biển tỉnh Phú Yên đã và đang chịu tác động từ các hoạt động phát triển kinh tế xã hội cũng như thiên tai, dẫn đến hậu quả: ô nhiễm môi trường, khai thác quá mức, hủy diệt nguồn lợi thủy sản, khai thác không hợp lý tài nguyên, hệ sinh thái ven biển dẫn đến suy thoái sinh cảnh và thủy sinh, suy giảm đa dạng sinh học. Để từng bước khắc phục sự suy thoái, duy trì, phát triển vùng ven biển nhằm phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, cũng như giải quyết những khó khăn, thách thức đối với công tác quản lý tài nguyên - môi trường vùng ven biển, trong thời gian qua UBND tỉnh đã ban hành nhiều chương trình, kế hoạch nhằm thống nhất quản lý, khai thác, sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường vùng ven biển. Đó là: Chiến lược bảo vệ môi trường tỉnh Phú Yên đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020; Chương trình hành động số 37- CTr/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước; chương trình phát triển bền vững ngành Tài nguyên - Môi trường đến năm 2010; quy hoạch quan trắc môi trường tỉnh đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020…

Vùng biển ven bờ Phú Yên có nhiều vịnh đẹp song chưa được đầu tư khai thác, quản lý hiệu quả - Ảnh: N.TRƯỜNG

 

Tuy nhiên, do còn là một tỉnh nghèo nên mức đầu tư để phát triển kinh tế dựa vào tiềm năng biển - hải đảo vẫn còn thấp, chưa đúng tầm với tiềm năng sẵn có. Ngoài ra, vùng biển và ven biển rất nhạy cảm, đang chịu nhiều tác động từ các hoạt động phát triển kinh tế xã hội cũng như thiên tai. Hậu quả được thể hiện đặc biệt qua vấn đề ô nhiễm môi trường, suy thoái sinh cảnh và tài nguyên thủy sinh, suy giảm đa dạng sinh học.

Để từng bước khắc phục sự suy thoái, duy trì và phát triển kinh tế - xã hội, cần thực hiện những giải pháp sau:

Tuyên truyền sâu rộng trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng dân cư địa phương, làm thay đổi nhận thức và hành vi ứng xử của cộng đồng đối với vùng ven bờ. Đầu tư nghiên cứu cơ bản về tài nguyên - môi trường biển nhằm giúp UBND tỉnh hoạch định chính sách phát triển vùng ven biển. Đầu tư khai thác tiềm năng, lợi thế biển - hải đảo như: dịch vụ du lịch, giao thông - cảng biển, công nghiệp ven biển. Xây dựng cơ chế, chính sách tạo điều kiện để cộng đồng tham gia bảo vệ và khai thác hợp lý nguồn tài nguyên vùng biển ven bờ. Xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích ngư dân đầu tư, hiện đại hóa phương tiện, ngư cụ khai thác thủy hải sản xa bờ. Nghiêm cấm và ngăn chặn triệt để các ngư cụ khai thác có tính chất hủy diệt. Nghiên cứu, xây dựng và áp dụng các mô hình khai thác, nuôi trồng thủy sản bền vững, thân thiện với môi trường. Quy hoạch, phân vùng chức năng giúp cho công tác quản lý, sử dụng, khai thác và nuôi trồng thủy hải sản ở vùng ven bờ; đặc biệt là vùng đất ngập nước ven biển. Xây dựng mạng lưới và thực hiện chương trình quan trắc môi trường, tăng cường kiểm soát, ngăn chặn tối đa các nguồn thải. Xây dựng các khu bảo tồn sinh cảnh, khôi phục, bảo tồn các hệ sinh thái đặc thù như: cỏ biển, rạn san hô góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản, bảo tồn đa dạng sinh học.

CHẾ BÁ HÙNG

Phó Giám đốc Sở Tài nguyên - Môi trường Phú Yên