Cách đây 30 năm, Phú Yên tái lập tỉnh. Đài Phát thanh tỉnh gấp rút được thành lập với núi công việc bộn bề của thời kỳ xây dựng; ở khối nội dung, số anh chị em biên tập viên và phóng viên quá ít.
Vì vậy, mỗi người phải kiêm nhiệm nhiều việc, kịp đáp ứng các chương trình phát sóng. Giám đốc đài và phụ trách Phòng Biên tập phân công tôi hàng tuần xây dựng 3 chương trình phát sóng. Đó là chương trình Văn hóa văn nghệ (30 phút) vào chiều chủ nhật, chương trình Văn học nghệ thuật (30 phút) vào chiều thứ tư và chương trình Vì trẻ thơ (15 phút) vào sáng thứ bảy.
Các chương trình “tiêu thụ” lượng bài vở khá lớn. Để có đủ bài vở phát sóng hàng tuần cho mấy chương trình này, ngoài việc thường xuyên bám các cơ quan, như: Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, Sở Văn hóa - Thông tin, Sở GD-ĐT, Ủy ban Bảo vệ chăm sóc trẻ em tỉnh, Trung tâm Văn hóa, Thư viện tỉnh, Đoàn ca múa nhạc, rồi Phòng Văn hóa - Thông tin các huyện, các CLB thơ nhạc, dân ca tuồng cổ ở cơ sở..., tôi còn đi tìm kiếm, giao lưu, đặt bài theo từng chủ đề với các nhà văn, nhà thơ, nhà sưu tầm nghiên cứu, nhà nhiếp ảnh, họa sĩ, nhạc sĩ, nghệ nhân, nhà giáo... Có khi suốt đêm tôi viết, sửa bài cộng tác viên gửi đến, sắp xếp cho đủ thời lượng chương trình, kịp hôm sau phát thanh viên thu in để phát sóng.
Trong mấy chương trình hàng tuần được phân công lúc ấy, Văn học nghệ thuật là chương trình cho tôi nhiều cảm xúc nhất. Bởi trong thời kỳ tỉnh vừa tái lập, nhiều văn nghệ sĩ đến thăm thú địa phương. Chúng tôi có dịp tiếp xúc, phỏng vấn, giới thiệu nhiều nhà văn, nhà thơ, nhạc sĩ, học giả... với công chúng như các nhà văn: Vũ Tú Nam,Võ Hồng, Cao Duy Thảo, Thanh Quế…, các nhà thơ: Nguyễn Đình Thi, Giang Nam, Thu Bồn, Nguyễn Duy, Nguyên Hồ..., các nhạc sĩ: Phạm Tuyên, Doãn Nho, Lư Nhất Vũ, Thế Song, Trương Tuyết Mai, Kpa Ylăng...
Nhưng nòng cốt thường xuyên cho các chương trình nêu trên được “tròn trịa”, kịp thời vẫn là lực lượng cộng tác viên tại chỗ. Ngoài các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu phê bình uy tín của tỉnh, chương trình còn được đông đảo cộng tác viên từ nhiều sở, ban ngành của tỉnh, các huyện gửi bài vở, sáng tác về đóng góp.
Nhằm xây dựng những cộng tác viên nòng cốt gắn bó với chương trình, hàng tháng, hàng quý, Ban Biên tập tổ chức họp mặt CLB. Hầu hết là giới văn nghệ sĩ nên đến sinh hoạt thường có chén rượu nhâm nhi trò chuyện văn chương nghệ thuật. Có cộng tác viên đọc thơ, hát hò đến quá khuya không chịu về, lại còn lý sự: “Đài mời ghi giờ đến sinh hoạt chứ trong giấy đâu ghi giờ mời về nghỉ”. Ban Biên tập phải… dỗ dành, vỗ về, đưa cộng tác viên ấy về tận nhà.
Mấy năm sau, tôi được cử ra thủ đô Hà Nội học khóa biên tập viên ở Trường Viết văn Nguyễn Du. Tại đây, các thầy Tô Hoài, Nguyễn Khoa Điềm, Từ Sơn, Lữ Huy Nguyên, Trần Hoàn, Trúc Thông... đều cho biết đó là công tác “biên tập ngoài biên tập” rất cần thiết, tức phải tạo cảm hứng cho người khác để họ sáng tạo tác phẩm cộng tác với mình. Hóa ra từ lâu mình đã chủ động làm nhưng chưa biết gọi tên. Bởi biên tập văn hóa văn nghệ của đài không phải thụ động chờ đến khi nào có tác phẩm thì biên tập, mà phải năng động tìm kiếm, giao lưu, “đặt hàng”, kích thích sự sáng tạo của văn nghệ sĩ. Khi có tác phẩm tốt, họ sẽ ưu tiên trao cho mình sử dụng.
Vui nhất là khi xây dựng được đội ngũ cộng tác viên văn hóa văn nghệ cho đài. Có người trước đây thi thoảng mới viết, giờ họ “hăng” viết, có nhiều bài tốt; số khác ngại cầm bút nay họ mạnh dạn viết. Đặc biệt, có người làm công việc tự do, có người khuyết tật mù lòa cũng hào hứng tham gia cộng tác với đài, rồi nhiều năm sau các cộng tác viên ấy trở thành hội viên Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, thành viên các CLB văn hóa văn nghệ, có sách được in...
Trong biên tập, sử dụng bài vở, đôi lúc phải “đương đầu” với số ít cộng tác viên chưa hiểu hết công việc của người trong cuộc, nên cũng mặt nặng mày nhẹ khi chương trình không (hoặc chưa) sử dụng bài mình. Biên tập viên như người “làm dâu trăm họ”, không khéo léo dễ lâm vào cảnh “ân oán giang hồ” nơi ngòi bút biên tập!
May mắn cho tôi thời ấy được làm việc với một đội ngũ phóng viên, biên tập viên tuy còn quá ít và thiếu thốn mọi bề nhưng vô cùng đoàn kết, nhiệt tình, năng động, thương yêu, sẵn sàng giúp đỡ nhau. Bằng ngòi bút chân chính, chúng tôi đã cùng nhau vượt qua bao khó khăn, sóng gió, góp phần xây dựng đời sống văn hóa văn nghệ địa phương ngày càng khởi sắc.
NGUYỄN TƯỜNG VĂN
