Nghị định 09/2017/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết việc phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí của các cơ quan hành chính nhà nước được coi là một bước tiến trong quá trình công khai minh bạch thông tin. Nghị định này mở ra cơ hội tiếp cận thông tin chính thống thuận lợi hơn cho các cơ quan báo chí, tránh tình trạng phóng viên phải đi tìm người phát ngôn trong lúc cần thông tin.

Hai nhà báo ở VTV Phú Yên tác nghiệp trên núi Đá Bia - Ảnh: YÊN LAN

Theo ông Nguyễn Văn Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ TT-TT), Nghị định 09 đã khắc phục những hạn chế so với Quy chế người phát ngôn của Chính phủ năm 2013 mà thực tế nó đã vô tình trở thành “rào cản” để từ chối cung cấp thông tin cho báo chí. Đó là thông tin thường xuyên bị cung cấp trễ, người phát ngôn phải xin chủ trương trước khi cung cấp thông tin cho báo chí; không ít trường hợp thoái thác, né tránh bằng cách viện cớ người phát ngôn đi công tác, ốm đau. Một thực trạng khác là nhiều cơ quan yêu cầu phải có “giấy mời” hoặc công văn, giấy giới thiệu của lãnh đạo cơ quan báo chí; không ít trường hợp nhà báo bị bảo vệ “gạt từ vòng gửi xe” vì không có giấy mời…

Theo Nghị định 09, người phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí của các cơ quan hành chính nhà nước gồm người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước hoặc người được giao, được ủy quyền phát ngôn. Người phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí của UBND cấp huyện, xã là chủ tịch UBND hoặc người được ủy quyền. Họ tên, chức vụ, số điện thoại và địa chỉ email của người phát ngôn phải được công bố bằng văn bản cho cơ quan quản lý nhà nước về báo chí và được đăng tải trên cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử của cơ quan hành chính nhà nước.

Nghị định cũng quy định rõ cá nhân của cơ quan hành chính nhà nước không là người được giao nhiệm vụ phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí vẫn được cung cấp thông tin cho báo chí theo quy định pháp luật nhưng không được nhân danh cơ quan hành chính nhà nước để phát ngôn và chịu trách nhiệm trước pháp luật về nội dung thông tin đã cung cấp.

Không chỉ quy định về người phát ngôn và cung cấp thông tin báo chí, Nghị định 09 cũng bắt buộc các cơ quan, đơn vị từ Văn phòng Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đến UBND cấp huyện, xã phải có trách nhiệm cung cấp thông tin cho báo chí theo định kỳ bằng hình thức họp báo, cung cấp thông cáo báo chí và đăng tải trên cổng thông tin điện tử.

Cơ quan UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các cơ quan hành chính Trung ương, hàng tháng phải cung cấp thông tin định kỳ cho báo chí và cập nhật thông tin trên cổng thông tin điện tử hoặc trang thông tin điện tử của cơ quan mình; ít nhất 3 tháng một lần tổ chức họp báo để cung cấp thông tin định kỳ cho báo chí; trường hợp cần thiết, cơ quan hành chính nhà nước tổ chức cung cấp thông tin định kỳ cho báo chí bằng văn bản hoặc thông tin trực tiếp.

Tổng cục, cục, các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, các tổ chức cấp tỉnh thuộc cơ quan Trung ương được tổ chức theo ngành dọc đặt tại địa phương và UBND cấp huyện cung cấp thông tin định kỳ cho báo chí và cập nhật thông tin trên cổng thông tin điện tử hoặc trang thông tin điện tử của cơ quan mình; cử người phát ngôn cung cấp thông tin tại họp báo khi có yêu cầu; trường hợp cần thiết, cơ quan hành chính nhà nước tổ chức cung cấp thông tin định kỳ cho báo chí bằng văn bản. UBND cấp xã cung cấp thông tin cho báo chí qua cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử của UBND cấp huyện.

Nghị định cũng quy định về phát ngôn và cung cấp thông tin trong trường hợp đột xuất, bất thường. Theo ông Nguyễn Văn Hiếu, người phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí cần phải có kiến thức và kỹ năng cơ bản về trả lời phỏng vấn báo chí; phương pháp xây dựng hình ảnh cơ quan, đơn vị thông qua phương tiện truyền thông; xử lý khủng hoảng truyền thông… “Người phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí cần có kỹ năng tiếp cận, tiếp xúc với báo chí một cách mềm dẻo, linh hoạt, đúng pháp luật và hiệu quả công việc. Không nên né tránh, mà nên xem báo chí là bạn, là đối tác; hợp tác, thân thiện với truyền thông”, ông Hiếu nói.

TRẦN QUỚI