Nhiều năm nay, bên cạnh các hoạt động chăm lo sức khỏe sinh sản cho người dân, ngành Y tế nói chung và Dân số Phú Yên nói riêng đã có nhiều nỗ lực trong công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân về việc dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Đây là một trong những hoạt động thiết thực, góp phần giảm nỗi đau, gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Thực tế cho thấy, tại Phú Yên nói riêng và cả nước nói chung, do thiếu thông tin, kiến thức về phòng, chống HIV/AIDS và dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, nên đa số các thai phụ chưa chủ động tìm đến các dịch vụ dự phòng để kiểm tra và xét nghiệm. Nhiều trường hợp chỉ phát hiện vào lúc thai đã lớn và đa số rơi vào thời điểm chuyển dạ, làm ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con, điều này đã cản trở việc cứu nhiều trẻ khỏi nhiễm HIV từ mẹ.
Ông Đặng Long Khánh, Giám đốc Trung tâm DS-KHHGĐ TP Tuy Hòa, cho biết: “Với những trường hợp cụ thể, khi người mẹ bị nhiễm HIV thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của bào thai và trẻ sơ sinh. Vì vậy, khi thai phụ có dấu hiệu chuyển dạ, phải chủ động đến ngay bệnh viện hoặc cơ sở y tế có đủ điều kiện, đảm bảo về trang thiết bị y khoa để thực hiện đúng quy trình dự phòng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con một cách tốt nhất, hạn chế thấp nhất những yếu tố lây truyền”.
Theo bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản Phú Yên, các thai phụ sắp sinh mới phát hiện mình bị nhiễm HIV thì lúc chuyển dạ nên sinh mổ để hạn chế tối đa việc lây nhiễm HIV cho trẻ. Cũng theo kết quả các nghiên cứu trên thế giới, người ta nhận thấy nếu sản phụ nhiễm HIV thì sinh mổ có thể làm giảm tỉ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con dưới 5%. Đó là trong trường hợp thai phụ không được điều trị sớm bằng thuốc ARV dựphòng khi mang thai. Từ khi có chương trình cho mẹ uống ARV sớm để dự phòng thì tỉ lệ trẻ lây HIV từ mẹ đã giảm nhiều hơn con số trên. Kết quả nghiên cứu trên 200 trường hợp thai phụ có HIV(+) của Bệnh viện Hùng Vương (TP Hồ Chí Minh), nếu mẹ có uống ARV dự phòng hoặc điều trị sớm thì tỉ lệ con nhiễm HIV chỉ khoảng 3,8% gồm cả sinh thường và sinh mổ. Tuy nhiên, một lưu ý chuyên môn khác, hiện nay, Bộ Y tế vẫn chưa khuyến cáo chỉ định sinh mổ cho sản phụ nhiễm HIV, chỉ những trường hợp cụ thể có chỉ định sản khoa.
Sau khi sinh, bên cạnh việc chủ động tiến hành các xét nghiệm máu cho mẹ và trẻ theo quy trình chống phơi nhiễm, người mẹ bị nhiễm HIV không nên cho trẻ bú sữa mẹ mà phải dùng sữa công thức. Trong quá trình chăm sóc, việc nuôi dưỡng trẻ phải hạn chế tối đa việc tiếp xúc nếu bị trầy xước ngoài da.
Tuy nhiên, Bộ Y tế cũng cho rằng, nếu hoàn cảnh kinh tế gia đình khó khăn thì có thể lựa chọn nuôi con bằng sữa mẹ trong vài tháng đầu. Vì lúc này, trẻ không được nuôi dưỡng tốt sẽ bị suy dinh dưỡng và nhiễm nhiều bệnh tật gây nguy hiểm hơn. Mẹ cần lưu ý, phải vệ sinh đầu vú sạch sẽ, cho trẻ bú đúng cách để tránh làm nứt núm vú, gây viêm sẽ tăng nguy cơ lây truyền HIV.
Trong trường hợp gia đình có điều kiện kinh tế, môi trường sống tốt, đảm bảo nguồn nước sạch sinh hoạt hàng ngày, có thể cắt đứt hoàn toàn sữa mẹ thay bằng sữa công thức hoặc thức ăn hỗn hợp để hạn chế đường lây truyền HIV từ mẹ sang con. Ngoài ra, các chuyên gia cũng khuyến cáo, phụ nữ nhiễm HIV chỉ nên chọn một cách nuôi con như: cho con bú mẹ hoặc ăn sữa ngoài hoàn toàn, tuyệt đối không nên cho trẻ vừa bú mẹ vừa ăn sữa công thức. Nếu kết hợp cả hai cách này, trẻ sẽ càng có nguy cơ nhiễm HIV cao, thậm chí cao hơn khi trẻ chỉ bú mẹ.
Cũng theo bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn, việc phòng, chống phơi nhiễm HIV từ mẹ sang con nếu được phát hiện sớm và có những quy trình can thiệp phù hợp thì hoàn toàn có thể thực hiện được mục tiêu loại trừ trẻ nhiễm HIV từ mẹ.
NHƯ NGUYỆN
