Nhiều năm qua, gần 500 hộ dân bên bờ sông Ba thuộc xã Sơn Hà và thị trấn Củng Sơn (Sơn Hòa) phải sinh sống, sản xuất trong tình trạng nơm nớp lo sợ nước lũ uy hiếp, xâm thực bờ ngày càng nhiều.
TỪNG TẤC ĐẤT BỊ CUỐN TRÔI
Theo ông Phạm Đình Phụng, Phó chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa, tình trạng sạt lở ở khu phố Đông Hòa, thị trấn Củng Sơn và thôn Thạnh Hội, xã Sơn Hà liên tục diễn ra hơn 10 năm qua. Hàng năm, khi mùa mưa đến, nhất là lúc Nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ xả lũ thì nước dâng rất nhanh, xâm thực vào đất liền từ 2 đến 3m, có nơi 5m, “ăn” mất hàng chục héc ta đất sản xuất của dân.
Dẫn chúng tôi men theo bờ sông Ba mùa nước cạn, ông Lê Như Phong (ở xóm Vườn, khu phố Đông Hòa, thị trấn Củng Sơn) cho biết: “Trước đây, bờ sông cách xa hàng trăm mét, nay đã ăn sâu vào đất của gia đình tôi và bà con trong xóm hơn 100m, cuốn luôn bụi tre hơn trăm tuổi. Lo sợ, nhiều gia đình phải di dời đi nơi khác ở. Đến mùa sản xuất, nếu còn đất thì quay lại canh tác, còn không cũng phải ngậm ngùi chịu”. Theo ông Phong, xóm Vườn có khoảng 200 hộ, nhưng có đến 37 hộ bị ảnh hưởng nặng. Từ thực trạng trên, ông Phong đề nghị Nhà nước sớm xây kè chống sạt lở hoặc di dời dân đến nơi ở mới an toàn.
Trong khi đó, tại xóm Bãi Điều, khu phố Trung Hòa, thực trạng sông Ba “tấn công” đất sản xuất càng nghiêm trọng hơn. Theo quan sát của chúng tôi, hiện dọc bờ sông Ba, hầu như khu vực nào cũng xuất hiện hàng trăm mét tường đất cao từ 5 đến 10m dựng đứng, nham nhở bởi sự tàn phá của dòng sông. Ông Huỳnh Văn Cường có nhà ở xóm Bãi Điều, khu phố Đông Hòa, cách bờ sông bị xâm thực hơn 50m lo lắng: “Từ Bãi Điều xuống thôn Thạnh Hội, xã Sơn Hà dọc theo bờ sông dài khoảng 4km, rất nhiều đoạn bị sạt lở, nhưng nặng nhất là khu vực thị trấn Củng Sơn. Nguyên nhân chính là do nước lũ của Nhà máy thủy điện Sông Ba Hạ và Sông Hinh nhập lại trên sông Ba”.
Ông Đoàn Chánh Hiền, Trưởng khu phố Đông Hòa cho biết: “Đông Hòa có 2 khu dân cư bị sạt lở nặng nhất là xóm Vườn (37 hộ) và xóm Bãi Điều (73 hộ). Vào mùa mưa lũ, chúng tôi phải trực cả ngày lẫn đêm để thông báo cho người dân biết mức xả lũ của nhà máy thủy điện. Nếu nhà máy thông báo xả lũ với lưu lượng 6.000m3/s thì bà con phải chủ động di dời đến nơi khác để đảm bảo an toàn”.
Điều đáng nói là qua các cuộc tiếp xúc cử tri, người dân nhiều lần kiến nghị Nhà nước sớm có giải pháp khắc phục thực trạng này, nhưng đến nay vẫn chưa có lời giải. Theo người dân, về lâu dài nên xây kè chống xói lở đất. Trước mắt, để bớt tốn kém kinh phí đầu tư, cần xây dựng khu định cư mới cho bà con yên tâm sinh sống, sản xuất.
BAO GIỜ DỰ ÁN ĐƯỢC THỰC HIỆN?
Mang tâm tư, nguyện vọng của người dân đến UBND huyện Sơn Hòa, chúng tôi được biết, năm 2012, UBND tỉnh cho phép huyện Sơn Hòa lập 2 dự án xây dựng khu định cư để di dời gần 500 hộ dân sinh sống ven sông Ba, với dự toán kinh phí khoảng 68 tỉ đồng. Tuy nhiên, do địa phương còn khó khăn, trong khi đó tỉnh chưa cân đối được nguồn vốn nên đến nay 2 dự án trên vẫn phải “chờ”!
Giải quyết thực trạng trên, từ tháng 11/2013, UBND tỉnh đã có văn bản đề nghị Bộ KH-ĐT bố trí vốn di dời dân cư vùng sạt lở sông Ba, thị trấn Củng Sơn. Tuy nhiên, sau đó, Bộ KH-ĐT trả lời: “Việc đầu tư dự án Bố trí, di dời dân cư vùng sạt lở sông Ba, thị trấn Củng Sơn là cần thiết. Tuy nhiên, hiện nay trên địa bàn tỉnh còn 6 dự án bố trí dân cư đang được đầu tư dở dang, với tổng vốn ngân sách Trung ương chưa hỗ trợ là 25 tỉ đồng. Theo kế hoạch, trong năm 2014-2015, chương trình bố trí dân cư hỗ trợ cho tỉnh khoảng 11 tỉ đồng. Với số vốn này, chưa đủ để bố trí cho các dự án đang được đầu tư mở rộng. Do vậy, không có vốn cho dự án Bố trí, di dời dân cư vùng sạt lở sông Ba, thị trấn Củng Sơn”.
Như vậy, thì không biết đến bao giờ người dân thị trấn Củng Sơn mới có cuộc sống ổn định, đó là chưa nói đến người dân thôn Thạnh Hội, xã Sơn Hà. Điều này đồng nghĩa với hàng trăm hộ dân sinh sống, sản xuất dọc sông Ba vẫn phải đối mặt “dài dài” với hiểm nguy bởi sự uy hiếp ngày càng dữ tợn của dòng sông Ba, nhất là vào mùa mưa lũ.
UBND huyện Sơn Hòa vẫn đang nỗ lực tìm mọi giải pháp nhằm giải quyết tình thế trước mắt trong điều kiện cho phép. Tuy nhiên, theo dự kiến của UBND huyện này, sớm nhất cũng phải đến năm 2015 mới triển khai được một dự án di dời hơn 200 hộ dân thị trấn Củng Sơn. Ông Phạm Đình Phụng, Phó chủ tịch UBND huyện Sơn Hòa, cho biết: “Mặc dù dự án chưa triển khai, nhưng chúng tôi đã quy hoạch đất ở, khuyến khích bà con đến nơi ở mới. Bước đầu, đã có 23 hộ ở xã Sơn Hà và 18 hộ ở thị trấn Củng Sơn chủ động di dời”.
PHƯƠNG NAM
