Ngành Dân số tỉnh xác định truyền thông nâng cao nhận thức về sàng lọc trước sinh, sơ sinh; giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh là những nhiệm vụ ưu tiên trong năm 2014. Bởi những vấn đề này quyết định đến việc giải quyết tình trạng cấp bách là thừa nam thiếu nữ và nâng cao chất lượng dân số khi tỉnh Phú Yên đã cơ bản hoàn thành mục tiêu mỗi gia đình có từ 1 đến 2 con.
Bác sĩ Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh đang thực hiện kỹ thuật lấy máu gót chân trẻ sơ sinh tại Bệnh viện Đa khoa huyện Tây Hòa - Ảnh: T.DIỆU
Triển khai đề án sàng lọc trước sinh, sơ sinh, trong năm 2013 ngành Dân số tỉnh đã phối hợp với các cơ sở y tế tiến hành siêu âm, xét nghiệm máu cho gần 2.700 phụ nữ (chiếm 14,7% phụ nữ mang thai trên toàn tỉnh). Trong số các ca được sàng lọc đã phát hiện 12 trường hợp thai nhi bị dị tật (2 trường hợp bị down, 1 trường hợp bất thường nhiễm sắt thể và 9 trường hợp là những dị tật khác). Trong số gần 1.400 trẻ sơ sinh (chiếm 12,2% trẻ sơ sinh trên toàn tỉnh) được lấy máu gót chân thực hiện các xét nghiệm có 2 trẻ được chẩn đoán là suy giáp trạng bẩm sinh.
Chị Ngọc Thân (xã Hòa Tân Tây, Tây Hòa) cho biết: “Tôi và nhiều chị em trẻ khác trong xóm biết chương trình sàng lọc trước sinh, sơ sinh là để phát hiện dị tật và giúp thai phụ phát hiện, can thiệp điều trị kịp thời. Nhưng chúng tôi chưa nắm rõ các dị tật thai nhi thường mắc phải, thời gian khám sàng lọc và phương pháp như thế nào?”.
Theo Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh, hiện có 2 chương trình sàng lọc là trước sinh và sơ sinh. Sàng lọc trước sinh áp dụng với thai phụ từ 11 đến 14 tuần tuổi hoặc xét nghiệm máu mẹ để phát hiện các bệnh: hội chứng down dị tật bẩm sinh nặng, tỉ lệ thường gặp là 1/700 lần sinh; hội chứng Edward gây nên tình trạng sa sút thần kinh dẫn đến sẩy thai, chết sau sinh; dị tật ống thần kinh là sự phát triển bất thường của ống thần kinh phôi thai dẫn đến các dị tật nứt đốt sống, thai vô sọ…
Sàng lọc sơ sinh bằng cách lấy máu gót chân trẻ sơ sinh (48 giờ sau khi sinh là tốt nhất) để xét nghiệm, giúp phát hiện các bệnh: thiếu men G6PD, dẫn đến trẻ dễ bị chứng vỡ hồng cầu gây thiếu máu, vàng da; suy giáp bẩm sinh do thiếu hormone giáp não và cơ thể không phát triển đưa đến ngu đần và lùn không lớn lên được; tăng sinh tuyến thượng thận là bệnh lý rối loạn tổng hợp nội tiết thượng thận ở trẻ sơ sinh có thể gây mất muối dẫn đến tử vong và mơ hồ về giới tính ở bé gái.
Theo khuyến cáo của Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh, nếu các bà mẹ xác định sàng lọc trước sinh, sơ sinh là một nhu cầu cần thiết để sớm phát hiện các bệnh lý rối loạn nội chuyển hóa, di truyền bẩm sinh nhằm tránh tử vong hay hạn chế tối đa những hậu quả do bệnh lý gây ra thì đây là một bước quan trọng góp phần sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh, hạn chế tình trạng tử vong trẻ sơ sinh; giảm gánh nặng tâm lý, khó khăn kinh tế cho gia đình và xã hội.
Một nhiệm vụ trọng tâm khác mà ngành Dân số tỉnh ưu tiên nữa là tăng cường công tác truyền thông giảm thiểu mất cân bằng giới tính thai nhi. Tỉ số giới tính khi sinh thể hiện tương quan về số lượng giữa nam và nữ trong xã hội. Hiện nay ở Phú Yên, tỉ số giới tính khi sinh được xác định là 113 trẻ trai/100 trẻ gái (trong khi tỉ số giới tính trong mức cho phép từ 103 đến 107 trẻ trai/100 trẻ gái), đang ở trong tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Và tỉ số chênh lệch này đang có dấu hiệu gia tăng hơn nữa trong thời gian tới.
Trong khoảng 20 năm tới, tình trạng thiếu nữ thừa nam sẽ đạt đỉnh cao, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng là nam giới không lấy được vợ phải “nhập khẩu” vợ ở nước ngoài như các nước Trung Quốc, Nhật Bản đang phải gánh chịu. Nhưng kinh tế Việt Nam vẫn còn khó khăn nên việc cưới vợ ở nước ngoài sẽ trở nên khó khăn, càng khó hơn để cưới được một “cô dâu đủ chuẩn” về thể chất, tinh thần, trí tuệ. Nghe có vẻ xa xôi nhưng thực tế này đang đến rất gần. Làm thế nào để giải quyết bài toán mất cân bằng giới tính khi sinh là một câu hỏi khó đặt ra không chỉ với ngành Dân số.
Để giải quyết vấn đề này, ngành Dân số tỉnh đã phối hợp với các ngành có liên quan tổ chức tập huấn về bình đẳng giới cho cán bộ phụ nữ, cán bộ dân số cơ sở; tuyên truyền về hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh trên phương tiện truyền thông đại chúng; tăng cường chương trình giáo dục giới tính trong nhà trường; tổ chức kiểm tra, giám sát các cơ sở y tế tư nhân nhằm hạn chế vi phạm trong việc cho biết giới tính thai nhi.
Ông Lê Minh Thi, Giám đốc Trung tâm DS-KHHGĐ huyện Tuy An cho biết: “Tuy An là địa phương duy nhất trong tỉnh sử dụng nguồn kinh phí xã hội hóa để tổ chức hội nghị biểu dương, khen thưởng học sinh giỏi, vinh danh gia đình có con một bề là gái, nhằm góp phần nâng cao vị thế của người phụ nữ, thực hiện bình đẳng giới trong xã hội”.
Lựa chọn giới tính thai nhi do kỹ thuật siêu âm hiện đại có thể sớm cho kết quả về giới tính. Lâu nay, các bà mẹ đã có ý thức sinh con trai và lên kế hoạch về dinh dưỡng tạo khả năng cao nhất để thai phụ mang bầu bé trai. Tư tưởng trọng nam khinh nữ có từ lâu trong suy nghĩ của người Việt Nam đã “góp phần” tạo nên sự mất cân bằng giới tính khi sinh như hiện nay. Nhưng nguyên nhân sâu xa của hiện tượng nói trên vẫn là do bất bình đẳng giới. Truyền thông bình đẳng giới được xem là giải pháp nền tiến tới xóa bỏ tư tưởng trên. Trung tâm Nghiên cứu Giới, Gia đình và Môi trường trong phát triển (CGFED - tổ chức phi chính phủ duy nhất ở Việt Nam nghiên cứu sâu về vấn đề Giới) đã xây dựng giáo trình khoa học phân tích, đưa ra giải pháp, kỹ năng truyền thông hiệu quả nhằm phát huy vai trò giới và xóa bỏ định kiến giới, tiến tới mục tiêu bình đẳng và công bằng giới trong tư tưởng của người phụ nữ và quan niệm xã hội.
Theo ông Vũ Ngọc Dững, Phó chi cục trưởng Chi cục DS-KHHGĐ tỉnh, ngành Dân số tỉnh đã phối hợp với Trung tâm CGFED tổ chức nhiều lớp tập huấn và hội nghị trong nhà trường về bình đẳng giới. Trong năm nay, ngành Dân số quyết tâm hạ tỉ số giới tính khi sinh ở Phú Yên xuống mức 112 trẻ trai/100 trẻ gái.
DIỆU ANH
