Hỏi: Nghe nói nếu mắc sốt rét ác tính thì rất nguy hiểm. Làm sao biết mình mắc sốt rét ác tính, nếu bệnh thì có thể điều trị được không?
Nguyễn Hùng Cường
(Xã Hòa Thắng, huyện Phú Hòa)
Trả lời: Sốt rét ác tính là sốt rét nặng do nhiễm ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum hoặc nhiễm phối hợp có P.falciparum, có một hay nhiều biến chứng trầm trọng có thể đe dọa đến tính mạng của người bệnh. Các thể sốt rét ác tính thường gặp như thể não, suy thận, vàng da, thiếu máu nặng, rối loạn thăng bằng kiềm toan… Mặc dù các loại thuốc kháng sốt rét mới có tác dụng giảm nhanh mật độ ký sinh trùng sốt rét trong máu, bệnh viện cũng đã có các phương tiện điều trị hiện đại như hồi sức hô hấp, tuần hoàn, lọc thận, truyền máu… nhưng tỉ lệ tử vong do sốt rét ác tính vẫn chiếm từ 15-20%.
Sau khi bị muỗi Anopheles (muỗi đòn xóc) mang mầm bệnh sốt rét đốt, bệnh có thể khởi phát sau khoảng 2 tuần. Biểu hiện ban đầu thường là sốt rét cơn: bệnh nhân bị rét run rồi sốt cao, sau đó vã mồ hôi rồi hạ sốt. Dấu hiệu dự báo sốt rét ác tính gồm: rối loạn ý thức nhẹ, cuồng sảng, vật vã, sốt cao liên tục; có rối loạn tiêu hóa như nôn nhiều lần trong ngày, tiêu chảy mất nước, đau bụng cấp; nhức đầu dữ dội; thiếu máu nặng. Xét nghiệm máu thấy mật độ ký sinh trùng sốt rét Plasmodium falciparum cao, thường ký hiệu: ++++
Sốt rét ác tính phải được phát hiện, chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời, hồi sức tích cực để giúp bệnh nhân thoát khỏi tình trạng nguy kịch. Các yếu tố thuận lợi thúc đẩy bệnh chuyển sang ác tính gồm: người mới vào vùng sốt rét, phụ nữ có thai, trẻ nhỏ, những người suy kiệt, lao lực; những bệnh nhân không được chẩn đoán điều trị đúng sớm hoặc điều trị không đủ liều lượng để bệnh kéo dài.
Hiện nay, các trạm y tế xã vùng sốt rét lưu hành đều được trang bị đầy đủ các loại thuốc điều trị đặc hiệu sốt rét. Thuốc được cấp miễn phí. Người đi vào vùng sốt rét lưu hành, khi ngủ phải mắc màn, tốt nhất là màn có tẩm hóa chất xua muỗi. Người đi rừng, ngủ ở rẫy cũng được cấp thuốc để tự điều trị khi nghi bị sốt rét.
Khi nghi ngờ mắc sốt rét ác tính, nhân viên y tế xã, huyện sẽ xử trí bằng thuốc cấp cứu ban đầu và chuyển ngay bệnh nhân đến điều trị tại bệnh viện tuyến tỉnh. Hiện nay, thuốc sốt rét đang sử dụng có tên Arterakin và CV Artecan. Đây là loại thuốc phối hợp gồm thuốc Dihydroartemisinin kết hợp với thuốc Piperaquin. Thuốc có hiệu lực cao, sử dụng để điều trị sốt rét do Plasmodium falciparum. Uống trong 3 ngày, liều lượng tùy tuổi, theo chỉ định cụ thể của nhân viên y tế.
BS ĐOÀN VĂN HẢI
