Việt Nam là một trong những quốc gia có tuổi thọ trung bình khá cao, xấp xỉ 74 tuổi. Đây là thành công nhưng cũng là thách thức trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho người cao tuổi (NCT).
Thách thức lớn
Các quốc gia trên thế giới đang đối mặt với thách thức lớn trong việc bảo vệ sức khỏe và hệ thống an sinh xã hội để sẵn sàng đáp ứng sự già hóa dân số.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đến năm 2050, 80% NCT là ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Năm 2020, số NCT từ 60 tuổi trở lên đã đông hơn số trẻ em dưới 5 tuổi. Giai đoạn 2015-2050, tỉ lệ người trên 60 tuổi sẽ tăng gần gấp đôi, từ 12% lên 22%.
Đến năm 2030, trên phạm vi toàn cầu, cứ 6 người thì có 1 người 60 tuổi hoặc trên 60. Số người từ 60 tuổi trở lên sẽ tăng từ 1 tỉ (năm 2020) lên 1,4 tỉ vào năm 2030, đến năm 2050 là 2,1 tỉ người.
Dự báo trên cho thấy số NCT trên phạm vi toàn cầu cũng như ở từng quốc gia tăng khá nhanh, đòi hỏi phải có những chính sách, hành động cụ thể để chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho họ.
Việt Nam là một trong những quốc gia có tuổi thọ trung bình khá cao, xấp xỉ 74 tuổi. Người trên 60 tuổi hiện chiếm gần 12% tổng dân số, nghĩa là có đến 12 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Tại Phú Yên, toàn tỉnh hiện có hơn 113.000 NCT, chiếm 12,91% dân số.
Về mặt sinh học, già hóa là kết quả của sự tác động đa dạng, liên tục, dần dần ở mức độ phân tử và làm tổn thương tế bào theo thời gian. Điều này dẫn đến giảm dần năng lực thể chất và tinh thần, nguy cơ tử vong ngày càng tăng và cuối cùng là tử vong.
Những biểu hiện phổ biến của sức khỏe liên quan đến sự già hóa như thính lực giảm, đục thủy tinh thể và tật khúc xạ, đau cột sống cổ, đau lưng và viêm khớp xương mãn tính, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, đái tháo đường, trầm cảm và mất trí nhớ. Con người khi già đi thì có thể mắc nhiều bệnh cùng một lúc.
NCT có thể gặp nhiều tình huống khẩn cấp về sức khỏe được gọi là hội chứng lão khoa như suy nhược, tiểu không tự chủ, té ngã, mê sảng, loét do tì đè...
Nâng cao sức khỏe, kéo dài tuổi thọ
Lão hóa là quy luật tự nhiên không thể tránh khỏi của con người. Quá trình lão hóa kèm theo biến đổi chức năng sinh lý, cấu tạo của cơ thể, từ đó sức khỏe cũng giảm đi theo quá trình lão hóa. Hiểu rõ quy luật lão hóa và sức khỏe để can thiệp với mục đích kéo dài tuổi thọ, hạn chế tác động tiêu cực của các yếu tố môi trường sống đến quá trình lão hóa, phòng ngừa các bệnh tật có thể mắc phải trong quá trình lão hóa.
Vì vậy mỗi người, mỗi gia đình - nhất là những gia đình có NCT, các cộng đồng dân cư và đặc biệt là các cơ quan chuyên môn cần triển khai những chương trình chăm sóc sức khỏe cho NCT.
Tạo môi trường sống tích cực cho NCT là yếu tố quan trọng hàng đầu. NCT thường có tâm lý thay đổi thất thường. Họ muốn được sự quan tâm của mọi người, nhất là người thân. NCT có nhiều trải nghiệm nên có kinh nghiệm trong việc giải quyết các tình huống, đồng thời cũng hay bảo thủ, luôn cho rằng những suy nghĩ của họ là đúng, do đó rất dễ xung đột trong gia đình có nhiều thế hệ cùng chung sống. Bên cạnh đó, tâm sinh lý đã lão hóa nên họ thường ăn uống, ngủ nghỉ khác với người trẻ. Họ cần thức ăn mềm, nhiều dinh dưỡng, dễ tiêu hóa. NCT thường khó ngủ, hay dậy sớm nên rất dễ ảnh hưởng đến các thành viên khác trong gia đình... Vì vậy cần tạo không gian sống yên tĩnh cho NCT, chú ý cân bằng tâm lý để NCT cảm thấy mình vẫn có ích cho gia đình, xã hội, giảm bớt mặc cảm họ là gánh nặng cho con cháu.
NCT thường có nhiều bệnh mãn tính do quá trình lão hóa. Hơn nữa, sự lão hóa làm cho miễn dịch giảm đáng kể nên họ dễ bị nhiễm bệnh, đột quỵ, chấn thương do té ngã... Vì vậy cần có các biện pháp chăm sóc và bảo vệ NCT thông qua khám sức khỏe định kỳ, sàng lọc các bệnh không lây nhiễm để phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ.
NCT rất cần chia sẻ, tâm sự với bạn bè hay hoạt động thể lực phù hợp với độ tuổi. Vì vậy, các CLB văn hóa văn nghệ, thể thao (cầu lông, bóng bàn), thể dục nhịp điệu hay cờ vua, cờ tướng... dành cho NCT là rất cần thiết.
Một vấn đề cần được quan tâm là phát triển các cơ sở chăm sóc NCT như nhà dưỡng lão, viện lão khoa. Đây là các cơ sở chuyên sâu chăm sóc tốt nhất cho NCT cả về tâm lý, bệnh tật và dinh dưỡng.
Sinh - lão - bệnh - tử là quá trình của con người trong cuộc đời. Quá trình này diễn ra nhanh hay chậm tùy thuộc rất nhiều yếu tố như di truyền, chế độ dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe, điều kiện kinh tế - xã hội và môi trường sống. Hiểu rõ quá trình này, chúng ta có thể tác động để hạn chế các yếu tố nguy cơ, từ đó nâng cao sức khỏe, kéo dài tuổi thọ của mỗi người.
BS NGUYỄN VINH QUANG
