Rối loạn nuốt - một biến chứng thường gặp sau đột quỵ - không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh mà còn có thể dẫn đến nhiều nguy cơ, gây nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, rối loạn nuốt cần được chẩn đoán sớm để phòng các biến chứng.

Rối loạn nuốt cần được chẩn đoán sớm để phòng các biến chứng. Nguồn: BVĐKPT

Theo TS.BS Cầm Bá Thức, Giám đốc Bệnh viện Điều dưỡng Phục hồi chức năng (PHCN) Trung ương kiêm Phó Giám đốc Phân hiệu Trường đại học Y Hà Nội tại Thanh Hóa, thường thì sau tai biến mạch máu não (đột quỵ) hay một số bệnh về thần kinh, bệnh nhân có biểu hiện rối loạn nuốt. Thống kê từ các nghiên cứu trên thế giới cho thấy có từ 8,1-80% bệnh nhân đột quỵ bị rối loạn nuốt. Nguyên nhân là đột quỵ làm cho vùng thân não bị tổn thương, cơ hầu họng bị liệt, người bệnh gặp khó khăn khi nuốt thức ăn thức uống.

Rối loạn nuốt ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của người bệnh, làm cho họ không thể ăn, uống được. Bệnh nhân bị thiếu nước, thiếu các chất điện giải, thiếu chất dinh dưỡng… dần dần suy kiệt, tử vong. Thêm vào đó, khi bị rối loạn nuốt, thức ăn có thể không vào dạ dày mà lại vào phổi, bệnh nhân bị sặc, có thể bị viêm phổi…, suy kiệt và tử vong.

“Vì vậy, rối loạn nuốt ở những người sau đột quỵ nói riêng và ở những bệnh nhân khác nói chung rất cần được chẩn đoán sớm để phòng các biến chứng, đặc biệt là viêm phổi, và phòng hậu quả là suy kiệt”, TS.BS Cầm Bá Thức cho biết.

Theo ông, hiện có nhiều phương pháp chẩn đoán rối loạn nuốt, từ thăm khám lâm sàng, thử nghiệm cho bệnh nhân uống nước đến nội soi ống mềm, soi huỳnh quang có quay video… Tại Việt Nam, chẩn đoán rối loạn nuốt bằng kỹ thuật soi huỳnh quang có quay video đã được thực hiện tại một số bệnh viện lớn ở tuyến cuối, còn các bệnh viện PHCN sử dụng phương pháp đánh giá nuốt tại giường, như thăm khám lâm sàng, thử cho bệnh nhân uống một hơi khoảng 100ml nước, nếu bị sặc thì có khả năng họ bị rối loạn nuốt. Sau đó, thầy thuốc có thể sẽ thực hiện thêm các biện pháp khác như nội soi, cho bệnh nhân ăn thử các loại thức ăn… Tại Bệnh viện Điều dưỡng PHCN Trung ương, các bác sĩ sử dụng phương pháp đánh giá nuốt tại giường, nội soi ống mềm và áp dụng các biện pháp PHCN cho bệnh nhân.

Đối với những bệnh nhân bị rối loạn nuốt nặng, thường là phải cho ăn qua ống thông đặt vào dạ dày trong một thời gian. Sau khi bệnh nhân tỉnh táo, hồi phục thần kinh thì rút ống thông ra và tập cho bệnh nhân nuốt, uống được nước, có thể ăn được một số loại thức ăn. Ngoài ra, bác sĩ điều trị còn kết hợp các biện pháp khác, trong đó có kích thích điện thần kinh cơ. Nếu hầu họng đã bị liệt, bệnh nhân không thể ăn uống được thì bác sĩ sẽ chỉ định cho ăn qua ống thông đặt vào dạ dày qua lỗ mũi hoặc mở dạ dày qua da qua nội soi, mở hỗng tràng qua da bằng nội soi, hoặc nuôi dưỡng bằng đường truyền tĩnh mạch...

Mới đây, thực hiện chương trình Chỉ đạo tuyến và thực hiện Đề án 1816 của Bộ Y tế năm 2022 tại Phú Yên, đoàn công tác thuộc Bệnh viện Điều dưỡng PHCN Trung ương đã chuyển giao hai gói kỹ thuật cho Bệnh viện PHCN Phú Yên, trong đó có kỹ thuật PHCN rối loạn nuốt. Gói kỹ thuật này bao gồm đánh giá nuốt (thăm khám và đánh giá nuốt tại giường, thử nghiệm cho bệnh nhân uống nước), nội soi ống mềm, tập PHCN nuốt và kích thích điện thần kinh cơ, kinh phí của chương trình do Bộ Y tế cung cấp.

BSCKI Trần Như Tiến, Giám đốc Bệnh viện PHCN Phú Yên cho biết: Rối loạn nuốt rất phổ biến, là hậu quả thứ phát sau tai biến mạch máu não. PHCN cho bệnh nhân là hết sức quan trọng. Chính vì vậy, việc chuyển giao gói kỹ thuật này rất có ý nghĩa đối với Bệnh viện PHCN Phú Yên trong việc triển khai dịch vụ kỹ thuật mới, đáp ứng nhu cầu của người bệnh tại địa phương.

YÊN LAN