Trong suốt 10 năm qua, tại Việt Nam, chương trình Điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone đã góp phần thay đổi cuộc sống của hàng chục ngàn người nghiện ma túy, cải thiện tình hình an ninh - trật tự xã hội và góp phần làm giảm tỉ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng.
Tại Việt Nam, chương trình Điều trị thay thế nghiện các các chất dạng thuốc phiện bằng methadone được triển khai từ năm 2008. Sau một năm triển khai thí điểm và đánh giá chương trình thí điểm mang lại hiệu quả tốt, Chính phủ đã cho phép mở rộng chương trình ra cả nước, đặt mục tiêu điều trị 80.000 bệnh nhân trên toàn quốc.
PGS.TS Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) cho biết: Đến cuối tháng 6/2018, 63 tỉnh/thành phố đã triển khai điều trị thay thế nghiện các các chất dạng thuốc phiện bằng methadone cho gần 54.300 bệnh nhân tại 314 cơ sở điều trị, đạt 67% chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao tại Quyết định 1008/QĐ-TTg.
Theo đánh giá của các nước trên thế giới cũng như tại Việt Nam, điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone đã đem lại nhiều hiệu quả cho người nghiện, gia đình họ và xã hội. Người nghiện giảm và tiến tới dừng sử dụng ma túy bất hợp pháp, không còn nhu cầu bức bách kiếm tiền để mua ma túy nên giảm tội phạm và giảm bạo lực gia đình; họ có khả năng lao động và có thu nhập, được sống hòa nhập với gia đình và cộng đồng; chi phí điều trị thấp...
Mặc dù đã đạt được nhiều thành công trong công tác phòng, chống HIV/AIDS, tuy nhiên những năm gần đây, nguồn lực dành cho phòng, chống HIV/AIDS liên tục bị cắt giảm, bao gồm cả ngân sách nhà nước và nguồn viện trợ quốc tế, ảnh hưởng đến việc triển khai mở rộng các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS trong đó có điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone.
Nhiều địa phương chưa bố trí đủ nguồn lực về cơ sở vật chất, trang thiết bị, thiếu nhân lực và kinh phí. Tuyên truyền về điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone chưa sâu rộng; nhiều người chưa hiểu rõ lợi ích của chương trình; vẫn còn những thông tin trái chiều về chương trình.
Mặt khác, số bệnh nhân tham gia điều trị bằng methadone sử dụng thêm ma túy khác dẫn đến đi cai nghiện bắt buộc gia tăng. Nhiều địa phương mở rộng các hình thức cai nghiện khác nhau nên người nghiện có nhiều lựa chọn trong điều trị. Tại một số tỉnh miền núi, việc đi lại khó khăn, trong khi điều trị bằng methadone là điều trị lâu dài và phải đến uống thuốc hàng ngày, do đó nhiều bệnh nhân bỏ điều trị.
Để duy trì thành quả đã đạt được và tăng số người nghiện ma túy được điều trị, thời gian tới cần tăng cường công tác truyền thông, vận động chính sách; tiếp tục mở rộng mô hình cấp phát thuốc tại tuyến xã/phường, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi; đồng thời triển khai điều trị bằng các thuốc khác như Suboxone - buprenorphin/naloxone; tăng cường chất lượng điều trị, phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin vào điều trị methadone nhằm giảm tải các hồ sơ biểu mẫu rườm rà, tạo điều kiện cho người bệnh tiếp cận điều trị và uống thuốc tại địa phương một cách đơn giản hơn. Các cơ sở cai nghiện, cơ sở giam giữ cần được hỗ trợ để triển khai điều trị. Ngành Y tế hỗ trợ đào tạo nhân lực, hỗ trợ kỹ thuật và cung cấp thuốc điều trị.
Tại Phú Yên, chương trình Điều trị thay thế nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone được Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS tỉnh triển khai từ tháng 12/2016, đến nay đã điều trị cho hơn 70 bệnh nhân, hiện còn 67 bệnh nhân tiếp tục điều trị, trong đó có 8 bệnh nhân trong giai đoạn giảm liều, tiến tới ngừng điều trị.
Theo bác sĩ Nguyễn Thị Xuân Thanh, Trưởng Khoa Quản lý - Điều trị - Khám chuyên khoa HIV/AIDS và Điều trị nghiện chất, hầu hết bệnh nhân tuân thủ tốt. Sau một thời gian được điều trị bằng methadone, bệnh nhân ổn định về tinh thần, sức khỏe, hòa nhập với cộng đồng; một số bệnh nhân đã tìm được việc làm phù hợp.
HÀ AN
