“Giá như tao nghe lời mày, thì không ân hận như hôm nay”. Đó là câu nói của một người bạn thân khi tôi đến thăm anh tại bệnh viện, trên giường bệnh anh thay đổi nhiều đến nỗi không thể nhận ra nếu như không có vợ anh nói “ anh ấy đấy”. Tôi và anh cùng học phổ thông, cùng vào trường đại học ở cùng thành phố, chỉ khác nhau tôi học y, anh học sư phạm.
Ở những năm khó khăn của đất nước, chúng tôi có rất nhiều kỷ niệm từ ăn ở học hành, đến nghề nghiệp. Chúng tôi đã từng chung nhau một đĩa khoai, một điếu thuốc rubby (loại thuốc rất nặng)….Nhưng hôm nay, tôi không nhận ra được người bạn thân ấy. Anh gầy gò, hốc hác, nói năng rất khó vì tai biến mạch máu não, gây liệt nửa người, thêm vào đó ung thư phổi di căn làm cho cuộc sống của anh chỉ tính bằng tuần, tháng.
Tuổi đã gần 60, nhưng bạn bè vẫn gọi nhau tao, mày thân mật, anh ấy bảo “Giá như tao nghe lời mày, thì không ân hận như hôm nay”. Vì thân nhau nên chúng tôi thường xuyên liên hệ trao đổi, góp ý trong nhiều việc. Mặc dầu tôi công tác trong ngành y, còn anh công tác trong ngành giáo dục ở một tỉnh khác. Mỗi lần gặp nhau với tư cách là bạn thân, nên tôi thường xuyên khuyên bạn bỏ thuốc lá, mỗi lần thấy bạn hút thuốc bằng cách này hay cách khác tôi đều nhắc khẽ với thông điệp “thuốc lá sẽ giết chết bạn đấy”, nhưng mỗi lần nghe tôi khuyên, anh ấy lại lấy gương của nhà bác học này, chính khách nọ hút thuốc lá mà có sao đâu. Đôi khi, bị nhắc nhở nhiều quá anh ấy lại cáu, thậm chí nặng lời với tôi, nào là mày bị bệnh nghề nghiệp rồi, mày không thấy Wayne MacLaren chưa? một diễn viên với điếu thuốc trên môi đã làm mê mẩn hàng trăm triệu người trên thế giới. Bạn tôi vẽ chuyện bao nhiêu người hút thuốc có chết đâu, phải hưởng thụ đi chứ; Ông có biết mỗi lần hít hơi thuốc tâm hồn nó thư thái như thế nào không, đầu óc nó như được khai sáng vậy, làm đâu ra đó, thấy cuộc đời nó đẹp làm sao, mỗi lần căng thẳng làm một hơi thuốc đầu óc nhẹ hẳn đi, thấy thoải mái lạ. Anh ấy có biết đâu diễn viên nổi tiếng này đã qua đời ở tuổi 52 vì ung thư phổi do liên quan thuốc lá, và những cảm giác mà anh ấy mô tả là tác động của nicotin có trong khói thuốc. Vì những tác động này, người hút luôn luôn phải bổ sung nicotin để có cảm giác đó và đây chính là nghiện thuốc….
Bằng nhiều cách, tôi đã đưa thông điệp về tác hại của khói thuốc cho anh ấy nghe, trong khói thuốc có 7.000 hóa chất khác nhau; trong đó có hàng trăm chất độc hại, có đến 69 chất gây ung thư; thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu cho 25 bệnh lý khác nhau và là nguyên nhân của nhiều bệnh ung thư; Tác hại của hút thuốc thụ động đến sức khỏe của vợ, của con, làm cho người thân nhất của mình bị ảnh hưởng… nhưng mọi cái hầu như không lay chuyển được sự “kiên định” với thuốc lá của người bạn này. Mỗi ngày, anh bạn tôi thường hút từ 1-2 gói, có lúc nhiều hơn lên đến 3gói mỗi ngày.
Thất bại trong khuyên bạn, tôi chuyển sang trao đổi với vợ cậu ấy, nói cho chị ấy rõ nếu chồng chị không bỏ thuốc, thì không những anh ấy có nguy cơ cho sức khỏe mà còn cả chị và các cháu đều có thể bị bệnh lý. Chị cho biết, đã dùng nhiều cách từ thuyết phục, giận hờn cho đến lấy các con ra để đe dọa nhưng được vài ngày rồi đâu lại vào đó. Nhiều lúc chị điện thoại cho tôi nói: hết cách rồi anh ơi. Khuyên can ông bạn này đủ cách, có lúc không nổi cáu, thì anh ấy lại ngụy biện theo kiểu “AQ” nào là ông không biết hưởng thụ gì cả, ông là người ép xác hay sống là phải hưởng thụ… đến nỗi chúng tôi mỗi lần gặp nhau lại rất ngại đề cập đến chuyện thuốc lá. Từ đó cho thấy, truyền thông phòng chống tác hại của thuốc lá có hiệu quả giảm được số người hút là không dễ.
Thời gian gần đây, nhận được điện thoại của vợ anh ấy vừa khóc vừa báo tin anh ấy bị bệnh nặng đang cấp cứu ở bệnh viện. Gặp nhau, anh ấy thều thào với tôi “Giá như tao nghe lời mày, thì không ân hận như hôm nay”, nghe bạn nói như vậy, tôi chỉ biết lặng im và động viên bạn an tâm điều trị, tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ điều trị, đừng suy nghĩ quá nhiều.
Từ câu chuyện trên cho thấy, hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe nói chung, phòng chống tác hại của thuốc lá nói riêng cần được đẩy mạnh hơn nữa. Bên cạnh truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng, truyền thông trực tiếp, truyền thông lưu động… cần phải có các hình ảnh trực quan, người thật việc thật. Qua câu chuyện này, chúng tôi muốn gửi đến mọi người thông điệp “Hãy bỏ thuốc lá từ hôm nay trước khi quá muộn”.
BS NGUYỄN VINH QUANG
GĐ Trung tâm TTGDSK Phú Yên
