Tại Việt Nam, số người tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số tử vong do bệnh tật và thương tích, một trong những nguyên nhân là tỉ lệ sử dụng thuốc lá cao. 5 nhóm bệnh trong số 25 bệnh do sử dụng thuốc lá gây ra là ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ; tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động bởi ốm đau và tử vong sớm lên đến hơn 23.000 tỉ đồng/năm.
Báo Phú Yên phỏng vấn BSCKII Phạm Minh Hữu, Phó Giám đốc Sở Y tế, về công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh.
* Thời gian qua, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh được triển khai như thế nào, thưa bác sĩ?
- Là đơn vị thường trực của Ban chỉ đạo Phòng, chống tác hại của thuốc lá tỉnh, Sở Y tế đã tham mưu UBND tỉnh ban hành Kế hoạch 53 về việc triển khai hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh, giai đoạn 2017-2018. Sở Y tế cũng đã xây dựng Kế hoạch hành động 2605 về phòng, chống tác hại của thuốc lá giai đoạn 2017-2018 của ngành Y tế Phú Yên. Hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh tập trung vào việc tổ chức tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng; sản xuất, phân phối bảng mica “Cấm hút thuốc” và poster phòng chống tác hại của thuốc lá đến các sở, ban, ngành, hội đoàn thể của tỉnh, huyện; tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề trong trường học, các khu công nghiệp..., tuyên truyền phòng chống tác hại của thuốc lá tại các nhà hàng, khách sạn; tập huấn, phổ biến Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho thành viên Ban chỉ đạo ở các sở, ban, ngành, hội đoàn thể của tỉnh, huyện; tổ chức những chiến dịch truyền thông lưu động. Bên cạnh đó, các chuyên mục về phòng, chống tác hại của thuốc lá, các thông điệp tuyên truyền được phát sóng, đăng tải trên Báo Phú Yên, kênh PTP của Đài Phát thanh và Truyền hình Phú Yên.
Các cơ sở y tế đều có biển cấm hút thuốc treo trong khuôn viên đơn vị. Các đơn vị y tế đều đưa nội dung cấm hút thuốc lá tại những nơi có quy định cấm vào quy chế hoạt động thi đua khen thưởng của đơn vị; thường xuyên tuyên truyền, nhắc nhở người dân không dùng thuốc lá khi đi khám chữa bệnh. Bên cạnh đó, ngành tổ chức các hoạt động giám sát, đôn đốc nhắc nhở và hướng dẫn các đơn vị thực hiện môi trường làm việc không khói thuốc lá.
* Theo ông, quá trình triển khai hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh đang gặp những khó khăn gì?
- Công tác truyền thông về tác hại của thuốc lá đã được triển khai xuyên suốt, hơn nữa trong điều kiện công nghệ thông tin phát triển như hiện nay, người dân dễ dàng tiếp cận các thông tin về tác hại của thuốc lá. Tôi nghĩ đa số người dân đều biết tác hại của thuốc lá, nhưng thể hiện sự hiểu biết bằng những hành động cụ thể là một quãng đường rất dài và rất khó.
Tôi lấy ví dụ, qua hai đợt giám sát hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2016, 2017 tại một số đơn vị tuyến huyện và tuyến xã, chúng tôi mới thấy tình trạng hút thuốc tại nơi làm việc vẫn còn phổ biến. Tàn thuốc và mùi của thuốc lá ở ngay tại phòng làm việc. Người dân, khi liên hệ công việc tại các đơn vị hành chính, trong lúc ngồi chờ cũng hút thuốc. Một số cán bộ vẫn hút thuốc thì rất khó để thuyết phục người khác phải tuân thủ các quy định về không hút thuốc tại nơi làm việc hay tại những nơi có quy định cấm. Tại các cơ sở y tế, nhất là các bệnh viện, người dân tự ý hút thuốc tại khuôn viên bệnh viện, thậm chí là tại các phòng chờ, phòng bệnh nhân, hành lang bệnh viện. Khi bị nhắc nhở, có người tuân thủ, có người phản ứng tiêu cực.
Có một nơi mà tôi đánh giá cao về công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá, đó là xã Suối Bạc, huyện Sơn Hòa. Công tác truyền thông rất mạnh và được chú trọng; các quy định công khai rõ ràng về không hút thuốc khi đến liên hệ công việc tại UBND xã, không có tình trạng hút thuốc lá tại nơi làm việc. Người dân đến làm việc, nếu hút thuốc lá thì sẽ bị từ chối giải quyết công việc và mời ra khỏi đơn vị. Khi nào hút xong thì quay trở lại để tiếp tục giải quyết công việc. Và tôi được biết, những người đến đây hút thuốc đều vui vẻ đi ra khỏi đơn vị khi bị nhắc nhở vì đó là quy định chung, mọi người đều phải tuân thủ. Qua đó mới thấy để xây dựng một môi trường làm việc không khói thuốc lá như UBND xã Suối Bạc thực sự không hề đơn giản, nếu ở đó không có sự quyết liệt, gương mẫu và đoàn kết, cùng thực hiện.
* Việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh như thế nào, thưa ông?
- Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có hiệu lực thi hành từ ngày 1/5/2013, và sau đó là các nghị định, văn bản hướng dẫn thực thi luật, trong đó có các quy định hướng dẫn cụ thể về xử phạt.
Từ khi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá có hiệu lực, tỉnh tập trung công tác truyền thông và giáo dục là chính; chưa tính đến phương án xử phạt, vì hiện nay công tác xử phạt rất khó khăn. Đây là khó khăn chung ở nhiều tỉnh thành trong cả nước. Ngay cả Trung ương cũng gặp khó khăn trong quá trình xử phạt người vi phạm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Nếu theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, thì tôi thấy hầu hết người hút thuốc lá đã vi phạm luật, vì chúng ta dễ dàng bắt gặp người hút thuốc lá ở những nơi có quy định cấm như khu vực công cộng, nơi làm việc, trường học, nhà ga, bệnh viện, bến xe... Để luật đi vào cuộc sống và để mọi người thực sự tuân thủ thì trước tiên, chúng ta áp dụng phương pháp truyền thông giáo dục là chính, rồi đến một thời điểm nhất định, chúng ta phải sử dụng chế tài để bắt buộc mọi người tuân thủ. Vì nếu không có chế tài thì công cuộc phòng, chống tác hại của thuốc lá sẽ rất khó thành công. Chế tài bằng hình thức xử phạt được xem như là giải pháp cuối cùng để công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá mang lại hiệu quả. Đến một số nước gần đất nước chúng ta, tôi thấy họ dùng chế tài đối với những người vi phạm quy định cấm hút thuốc lá tại những nơi có quy định cấm rất nghiêm và rất mạnh, mức phạt cũng rất cao. Chúng ta không thể so sánh như họ, nhưng sẽ đi từng bước trong việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.
* Trong giai đoạn này, nếu chưa áp dụng biện pháp xử phạt những người vi phạm thì chúng ta làm gì để công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh mang lại hiệu quả?
- Để công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá mang lại hiệu quả, trước tiên mỗi người trong chúng ta cần phải thực thi nghiêm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Thủ trưởng các cơ quan, đơn vị cần phải gương mẫu đi đầu thì cán bộ, nhân viên mới noi gương. Chúng ta truyền thông và gửi thông điệp bằng hành động, bằng hình mẫu chứ không chỉ bằng lời nói để thuyết phục người khác tuân thủ các quy định cấm hút thuốc lá tại những nơi có quy định cấm. Có thể chúng ta chưa sử dụng chế tài xử phạt theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, nhưng các đơn vị có thể đưa ra những quy định riêng, chẳng hạn các đơn vị trong ngành Y tế đưa quy định cấm hút thuốc vào quy chế bình xét thi đua khen thưởng, hoặc nhắc nhở, phê bình trước tập thể, chấm điểm thu nhập tăng thêm theo A, B, C. Tôi nghĩ ở đơn vị nào có sự quyết tâm, đoàn kết và cùng nhau hành động vì công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá ở đó chắc chắn sẽ thành công. Khi chúng ta làm tốt điều đó, chúng ta dễ dàng thuyết phục người khác, đặc biệt là người dân.
Hiện nay, Phú Yên được Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá - Bộ Y tế hỗ trợ kinh phí cũng như các hoạt động chuyên môn về phòng, chống tác hại của thuốc lá trên địa bàn tỉnh. Tôi nghĩ đây là cơ hội để tỉnh triển khai mạnh và có hiệu quả công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.
* Xin cảm ơn ông!
YÊN LAN (thực hiện)
