Hiện nay, mô hình bệnh tật của Việt Nam nói chung, Phú Yên nói riêng đã thay đổi đáng kể, từ mô hình bệnh tật của các nước kém phát triển chuyển dần sang mô hình bệnh tật của các nước đã và đang phát triển.
Điều này cho thấy chúng ta đã khống chế khá thành công các bệnh lý truyền nhiễm gây dịch như tả, lỵ, thương hàn và các bệnh lý về ký sinh trùng như sốt rét, giun sán... Tuy nhiên xét về tổng thể, chúng ta vẫn còn đối mặt với nhiều dịch bệnh mà các nước khác đã khống chế thành công. Hàng năm, các dịch bệnh vẫn xảy ra, có nơi bùng phát thành dịch lớn, thậm chí dịch sốt xuất huyết hầu như năm nào cũng có, có năm bùng phát trên diện rộng đe dọa đến sức khỏe và tính mạng của người dân. Dịch sốt rét ở các tỉnh vùng núi phía Bắc, đặc biệt là ở các tỉnh Tây Nguyên vẫn xảy ra, vẫn có bệnh nhân tử vong do sốt rét ác tính. Nhiều dịch bệnh khác vẫn tồn tại.
Với sự tiến bộ của y học, hiện nay chúng ta đã phát hiện được nhiều bệnh mà trước đây không thể phát hiện được, hay phát hiện sớm ung thư từ đó có biện pháp điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, so với nhu cầu được bảo vệ và chăm sóc sức khỏe của nhân dân, ngành Y tế Việt Nam vẫn đứng trước nhiều thách thức; mỗi người dân phải chung tay, góp sức nhằm bảo vệ sức khỏe cho chính mình và cộng đồng.
Xét trên bình diện sinh bệnh học, bệnh lý xảy ra khi có yếu tố gây bệnh xâm nhập vào cơ thể hoặc có rối loạn trong cơ chế hoạt động sinh lý của cơ thể, hoặc do cơ thể không đủ sức chống lại tác nhân gây bệnh, vốn thường trực trong môi trường xung quanh con người. Nói đơn giản hơn, khi người bị nhiễm trùng (bao gồm cả nhiễm vi trùng, ký sinh trùng, vi rút) là do hệ thống kháng thể trong cơ thể không thắng được các tác nhân gây bệnh này. Tác nhân gây bệnh có nhiều trong môi trường là do môi trường bị ô nhiễm, tác nhân gây bệnh phát triển mạnh, nguồn lây không được khống chế. Còn sức đề kháng của cơ thể yếu do suy dinh dưỡng, vệ sinh cá nhân kém, thiếu các biện pháp bảo vệ, sinh hoạt, lao động không hợp lý. Nguyên nhân gây rối loạn trong cơ thể là chế độ dinh dưỡng bất hợp lý, lao động nghỉ ngơi không phù hợp... Tất cả các nguyên nhân trên có thể quy về một nguyên nhân đó là do hành vi cá nhân gây ra. Ô nhiễm môi trường cũng do con người gây ra, sức chống đỡ của cơ thể kém là do không tiêm chủng, không áp dụng các biện pháp nâng cao sức khỏe. Rối loạn chuyển hóa cũng do con người ăn uống không điều độ, không hợp vệ sinh, không đáp ứng phù hợp với nhu cầu của cơ thể.
Các bằng chứng khoa học cho thấy hành vi cá nhân của mỗi người ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của bản thân và cộng đồng. Hiện nay, phần lớn người dân đã có ý thức hơn trong phòng chống bệnh tật, từ đó họ thực hiện hành vi tốt để bảo vệ sức khỏe cho mình và qua đó bảo vệ sức khỏe cho cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn còn một số người do nhận thức hay vì một số nguyên nhân nào đó mà có những hành vi không tốt cho sức khỏe của bản thân cũng như cho cộng đồng. Tình hình lạm dụng chất kích thích ở một số người, sinh hoạt, lao động không hợp lý đã và đang làm cho sức khỏe của chính họ giảm đi. Nhiều người vô tư vứt rác bừa bãi, các rác hữu cơ sẽ phân hủy và là môi trường cho côn trùng trung gian truyền bệnh cho con người. Ngay tại TP Tuy Hòa, công trình đi bộ ven biển vừa được xây dựng hết sức đẹp nhưng thật đáng tiếc là chiều chiều nhiều nhóm người vô tư đem đồ ăn thức uống bày ra ăn nhậu ngay tại khu vực này gây nên tình trạng hết sức lộn xộn, vừa cản trở khách đi bộ vừa làm xấu đi hình ảnh của Tuy Hòa trong mắt khách du lịch. Hơn nữa, sau các buổi nhậu nhẹt đó họ để lại vô số rác, từ bao nilon, thức ăn thừa rơi vãi, chai, ly nhựa đựng nước uống… ngổn ngang trông thật là nhếch nhác. Thiết nghĩ các cơ quan chức năng cần có những biện pháp quản lý tốt vấn đề này. Quan trọng hơn, mỗi người dân cần có ý thức trong bảo vệ môi trường sống, từ đó mỗi người cần có hành vi đúng để bảo vệ sức khỏe cho chính mình và cho cả cộng đồng.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK
