Bệnh thủy đậu do vi rút Varicella Zoster gây ra, rất dễ lây truyền, có khả năng gây thành dịch. Bệnh thường xảy ra vào mùa xuân, thường gặp ở trẻ em, nhất là trẻ dưới 5 tuổi. Hiện nay dịch thủy đậu đang xảy ra ở một số địa phương và có xu hướng lan rộng.
Vi rút gây bệnh thủy đậu lây chủ yếu qua đường hô hấp (hoặc không khí), người lành dễ bị nhiễm bệnh nếu hít phải những giọt nước bọt bắn ra khi bệnh nhân thủy đậu ho, hắt hơi hoặc nhảy mũi…, nhất là trẻ em. Ngoài ra, bệnh có thể lây từ bóng nước khi bị vỡ ra, lây từ vùng da bị tổn thương hoặc lở loét từ người mắc bệnh. Đặc biệt, phụ nữ mang thai không may bị nhiễm bệnh sẽ rất dễ lây cho thai nhi thông qua nhau thai.
Khi khởi phát bệnh thủy đậu, người bệnh có thể có biểu hiện sốt, đau đầu, đau cơ, một số trường hợp, nhất là trẻ em, có thể không có triệu chứng. Thời kỳ toàn phát, cơ thể người bệnh sẽ xuất hiện những nốt bóng nước (dân gian hay gọi là nốt rạ hay trái rạ). Xuất hiện nhanh trong vòng 12-24 giờ, các nốt tròn nhỏ này sẽ tiến triển thành những mụn nước, bóng nước. Trái rạ có thể xuất hiện toàn thân hay rải rác trên cơ thể, số lượng trung bình khoảng 100-500 nốt. Trong trường hợp bình thường, những mụn nước này khô đi, trở thành vảy và tự khỏi hoàn toàn trong 4-5 ngày. Ở trẻ em, thủy đậu thường kéo dài từ 5-10 ngày.
Thông thường thủy đậu là bệnh lành tính, nhưng bệnh cũng có thể gây biến chứng nguy hiểm như: viêm màng não, xuất huyết, nhiễm trùng huyết, nhiễm trùng nốt rạ, viêm mô tế bào, viêm gan… Một số trường hợp có thể gây tử vong nếu người bệnh không được điều trị kịp thời. Người mẹ mắc bệnh thủy đậu khi đang mang thai có thể sinh con bị dị tật bẩm sinh sau này.
Khi trẻ bị thủy đậu, việc đầu tiên là các bậc cha mẹ nên cách ly trẻ tại nhà cho tới khi khỏi hẳn; bổ sung vitamin C, nhỏ mũi 2 lần/ngày cho trẻ bằng dung dịch nước muối sinh lý; mặc quần áo vải mềm, thấm hút mồ hôi và đặc biệt chú ý tới việc đảm bảo vệ sinh da cho trẻ để tránh xảy ra biến chứng; giữ bàn tay cho trẻ thật sạch, cho trẻ mang bao tay (để trẻ không gãi do ngứa, tránh làm vỡ các bóng nước...). Khi cần tiếp xúc với người bệnh thủy đậu thì phải đeo khẩu trang; sau khi tiếp xúc phải rửa tay ngay bằng xà phòng. Đặc biệt, những phụ nữ đang mang thai cần tuyệt đối tránh tiếp xúc với người bệnh; tránh làm vỡ các nốt thủy đậu vì dễ gây bội nhiễm và có thể tạo thành sẹo tồn tại lâu dài.
Người bệnh nằm trong phòng riêng, thoáng khí, có ánh sáng mặt trời, thời gian cách ly khoảng 7-10 ngày, từ lúc bắt đầu phát hiện bệnh (phát ban) cho đến khi các nốt phỏng nước khô vảy hoàn toàn (người lớn phải nghỉ làm, học sinh phải nghỉ học). Sử dụng các vật dụng sinh hoạt cá nhân riêng: khăn mặt, ly, chén, muỗng, đũa…
Chế độ dinh dưỡng: Ăn các thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu, uống nhiều nước, nhất là nước hoa quả.
Chăm sóc da: Dùng dung dịch xanh Methylene để chấm lên các nốt phỏng nước đã vỡ.
Trường hợp sốt cao, có thể dùng các thuốc hạ sốt giảm đau thông thường nhưng phải theo hướng dẫn của thầy thuốc, có thể dùng kháng sinh trong trường hợp nốt rạ bị nhiễm trùng: nốt rạ có mủ, tấy đỏ vùng da xung quanh... Tuyệt đối không được dùng thuốc Aspirin để hạ sốt.
Nếu bệnh nhân cảm thấy khó chịu, lừ đừ, mệt mỏi, co giật, hôn mê hoặc có xuất huyết trên nốt rạ thì nên đưa đến ngay các cơ sở y tế để được theo dõi và điều trị.
Vệ sinh phòng ở của người bệnh: Lau sàn phòng, bàn ghế, tủ giường, đồ chơi của người bệnh hàng ngày bằng nước Javel hoặc dung dịch Cloramin B, sau đó rửa lại bằng nước sạch. Đối với những đồ vật nhỏ có thể đem phơi nắng.
Phòng ngừa bệnh thủy đậu: Mặc dù bệnh có thể lây lan nhanh chóng trong cộng đồng nhưng hiện tại đã có biện pháp chủ động để phòng ngừa bệnh thủy đậu, đó là chủng ngừa bằng vắc xin. Đối với trẻ từ 12 tháng tuổi tới 12 tuổi, tiêm 1 liều và liều thứ 2 nên tiêm thêm cách liều thứ nhất 6 tuần trở đi hoặc trong khoảng 4-6 tuổi để gia tăng hiệu quả phòng bệnh và giảm việc mắc bệnh thủy đậu trở lại mặc dù trước đó đã tiêm ngừa. Đối với trẻ trên 13 tuổi, thanh niên và người lớn, tiêm 2 liều cách nhau tốt nhất là sau 6 tuần.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
