Nhiễm vi rút Zika ở người thông thường là nhẹ và không có triệu chứng. Tuy nhiên, một số trẻ sơ sinh của những bà mẹ bị nhiễm vi rút Zika có những di chứng thần kinh nặng nề.
Một số trường hợp bất thường bị chứng đầu nhỏ bẩm sinh và các rối loạn thần kinh khác đã được báo cáo lên Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khu vực châu Mỹ. WHO đã đưa ra khuyến cáo về vấn đề sức khỏe cộng đồng khẩn cấp cần phải có sự quan tâm quốc tế.
Ngày 5/5/2016, các báo cáo về trẻ sơ sinh hoặc bào thai bị chứng đầu nhỏ hoặc các dị tật bẩm sinh khác được phỏng đoán có liên quan với nhiễm vi rút Zika được mô tả trong nhiều báo cáo của nhiều quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó Brazil có 1.271 trường hợp, Cabo Verde 3 trường hợp, Colombia 7 trường hợp, French Polynesia 8 trường hợp, Martinique 2 trường hợp… Thêm vào đó, một số trường hợp khác cũng được báo cáo ở Slovenia và Mỹ - những trường hợp trẻ được sinh ra từ các bà mẹ có các chuyến du lịch đến Brazil trong thời kỳ mang thai.
Vi rút Zika tấn công mạnh mẽ tế bào thần kinh, đặc biệt là các tế bào thần kinh gốc, nhưng cũng có khi tấn công các tế bào thần kinh trong tất cả các giai đoạn trưởng thành của tế bào thần kinh. Vi rút xâm nhập vào tế bào não có thể phá vỡ tế bào, gây nên chứng não nhỏ và nhiều bất thường khác của thần kinh. Vi rút Zika còn được phân lập từ não, dịch não tủy của trẻ sơ sinh bị chứng đầu nhỏ bẩm sinh và có trong tổ chức nhau thai của các bà mẹ có triệu chứng lâm sàng nhiễm vi rút Zika trong thời gian mang thai. Các trường hợp bị chứng đầu nhỏ xảy ra cùng khoảng thời gian bùng nổ dịch do vi rút Zika và kết quả các nghiên cứu dịch tễ học đã cho bằng chứng khoa học mạnh mẽ rằng vi rút Zika gây nên các biến chứng bất thường bẩm sinh ở trẻ sơ sinh. Bên cạnh chứng đầu nhỏ, khi bị nhiễm vi rút Zika còn có thể biểu hiện một số chứng bệnh khác như lệch sọ, co cứng, co giật, cáu gắt và rối loạn hệ thần kinh bao gồm khó nuôi dưỡng, bất thường về thị giác, trên chẩn đoán hình ảnh có các vết vôi hóa, rối loạn vỏ não...
Từ những bất thường bẩm sinh do vi rút Zika gây nên, WHO đã đưa ra quy trình để xác định hội chứng này. Theo đó, cần phải lập bản đồ dịch tễ học, phân tích biểu hiện lâm sàng bao gồm các triệu chứng về thần kinh, thính lực, thị lực và các bất thường khác. WHO sẽ rất cần các dữ liệu trước sinh và sau sinh cũng như các dữ liệu nghiên cứu trong phòng thí nghiệm về cơ chế bệnh sinh để phân tích kỹ càng hội chứng đầu nhỏ ở trẻ.
Nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ đã báo cáo nhiễm vi rút Zika là do muỗi truyền, đồng thời cảnh báo vi rút Zika còn có thể lây truyền qua đường tình dục. Với sự lây lan nhanh của vi rút Zika, hàng ngàn trẻ em của các bà mẹ bị nhiễm vi rút Zika có thể mắc dị tật bẩm sinh về thần kinh. Do đó, cần điều tra và nghiên cứu cẩn thận mở rộng ra cả cộng đồng thay vì chỉ nghiên cứu ở những trẻ em có tật đầu nhỏ. Chăm sóc sức khỏe của hệ thống y tế bao gồm cả dịch vụ tâm lý xã hội cho phụ nữ, trẻ em và các gia đình bị ảnh hưởng cần phải đáp ứng đầy đủ.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
(Theo WHO-Defining the syndrome asociated with congenital Zika virus infection)
