Mặc dù có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị nhưng tăng huyết áp (THA) vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên thế giới. Bệnh được chia làm hai loại: THA nguyên phát hay còn gọi là THA không rõ nguyên nhân (chiếm 90%), chỉ 10% tìm được nguyên nhân gọi là THA thứ phát.
Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến một số yếu tố liên quan đến ăn uống để giảm nguy cơ THA.
Hạn chế muối: Muối natri clorua (NaCl) là yếu tố nguy cơ làm THA. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy những người có thói quen ăn mặn tỉ lệ THA cao hơn nhiều lần so với người ăn lượng NaCl vừa phải. Bình quân người bình thường dùng lượng NaCl từ 6 đến 10g/ngày. Chúng ta nên nhớ rằng trong thực phẩm các loại đều có lượng NaCl nhất định. Nếu chế biến thành thức ăn, người chế biến còn nêm thêm muối chắc chắn lượng muối trong món ăn đó sẽ vượt quá mức độ cho phép.
Ở miền Trung, thường có văn hóa ẩm thực khá đặc trưng. Đó là ngoài các món ăn đã được nêm đầy đủ gia vị, thì hầu như người ăn đều được nhà hàng, quán ăn phục vụ thêm các loại mắm: nước mắm, mắm nêm, mắm cá, mắm cà, dưa muối... Xét về mặt sức khỏe thì đây chính là nguy cơ của THA. Vì vậy, mọi người cần chú ý trong bữa ăn, cần cân nhắc giữa khẩu vị và sức khỏe. Ở những người tiền THA hoặc có các nguy cơ THA thì nên ăn nhạt dưới 6g muối/ngày.
Hạn chế ăn mỡ, nhất là mỡ động vật: Rối loạn lipide máu (tăng mỡ máu) là yếu tố nguy cơ của THA và của nhiều bệnh lý nguy hiểm khác, vì vậy chế độ ăn hàng ngày tùy theo lứa tuổi, mức độ lao động và cơ địa của mỗi người. Một chế độ ăn hợp lý không những đảm bảo calorie cho cơ thể phát triển bình thường, đủ năng lượng cho lao động, sinh hoạt mà còn có lợi cho sức khỏe. Chế độ ăn hợp lý là một chế độ ăn cân đối nhu cầu năng lượng do các loại thức ăn cung cấp, đồng thời đủ các vi chất dinh dưỡng giúp cân bằng chuyển hóa của cơ thể. Nên ăn đủ lượng gluxit để cung cấp 60% nhu cầu năng lượng cho cơ thể hoạt động trong ngày, 20 đến 30% nhu cầu năng lượng do lipide và 10% nhu cầu năng lượng do protide cung cấp, ngoài ra cần ăn đủ lượng rau xanh để cung cấp vitamin, chất xơ để dễ tiêu hóa...
Chúng ta cần hạn chế các loại thực phẩm có chứa nhiều chất béo như mỡ động vật, các loại phủ tạng của động vật, da... (thường chứa nhiều cholesterol). Những người thừa cân hay béo phì cần thực hiện chế độ ăn kiêng hợp lý.
Sử dụng bia, rượu hợp lý: Bản thân bia, rượu không phải là yếu tố nguy cơ của THA, nhưng sử dụng nhiều bia, rượu lại là nguy cơ THA và nhiều bệnh lý nghiêm trọng khác. Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy nếu sử dụng đều đặn mỗi ngày 330ml bia, hay 60ml rượu nho thì không những có lợi cho tiêu hóa mà còn có lợi cho tim mạch và nhiều lợi ích khác.
Bên cạnh cách ăn uống hợp lý, mỗi người cần có chế độ sinh hoạt hợp lý như ngủ đủ 7 đến 8 giờ mỗi ngày, lao động hợp lý theo lứa tuổi, vận động thể lực đều đặn, kiểm soát cân nặng... sẽ phòng ngừa được THA và hạn chế được biến chứng ở người bị THA.
BS NGUYỄN VINH QUANG
Giám đốc Trung tâm TTGDSK Phú Yên
