Đình phường 5 còn gọi là đình Bình Hòa tọa lạc tại số nhà 295B Lê Lợi, phường 5, TP Tuy Hòa. Tại đây có đến 7 sắc phong Hán Nôm cổ quý hiếm được cộng đồng cư dân địa phương gìn giữ, bảo tồn trên 200 năm.

Sắc phong năm Minh Mệnh thứ hai (1821) cho Vạn lương hầu Mai Tiến Vạn. Ảnh: CTV

Sắc phong là loại hình văn bản hành chính cấp cao của vương triều, do hoàng đế ban bố và thưởng cấp cho thần dân trăm họ, phong tặng, tưởng thưởng về hàm tước, quan vị, vật hạng, thần hiệu, mỹ tự… Sắc phong thường có 2 loại: Sắc phong chức tước và sắc phong thần, trong đó sắc phong thần là loại sắc phong dùng để xác nhận phong thần, do nhà vua phong tặng và xếp hạng cho các vị thần (nhiên thần và nhân thần) được thờ cúng trong các đình làng, họ tộc. Đây là loại hình văn bản Hán Nôm độc bản, chỉ được hoàng đế ban cấp cho các vị thần để thờ phụng tại các làng xã.

Bảo tồn các đạo sắc phong trên 200 năm tuổi

Đình Bình Hòa đang phụng thờ 7 đạo sắc phong, sắc chỉ của các triều vua Nguyễn ban phong chức tước cho Vạn lương hầu Mai Tiến Vạn và con là Mai Tiến Nhậm, cha là Mai Tiến Hoán và các thần Thành Hoàng chi thần, Thiên Y A Na Diễn Ngọc Phi tôn thần. Các sắc phong ở đình Bình Hòa có niên đại khá sớm: năm Gia Long thứ hai (1803), Gia Long thứ tư (1805), Minh Mệnh thứ nhất (1820), Minh Mệnh thứ hai (1821), Minh Mệnh thứ chín (1828), Tự Đức thứ 33 (1880), Khải Định thứ chín (1924), trong đó có sắc phong có niên đại trên 200 năm như đạo sắc năm Gia Long thứ hai (1803). Các đạo sắc phong ở đình Bình Hòa phần lớn làm từ chất liệu giấy long đằng, giấy dó và có 1 đạo sắc là lụa có nội dung phong tặng cho cha Mai Tiến Vạn là Mai Tiến Hoán là Phấn dũng tướng quân khinh xa úy Thần Sách Phó vệ úy Mai hầu.

Với nhận thức sắc phong là di sản quý, làng xã nào có thần linh, thành hoàng được ban sắc là một vinh dự vô cùng to lớn. Do đó, trong thời gian qua, cộng đồng dân cư địa phương đã có những giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị của sắc phong.

Để bảo tồn các đạo sắc phong quý báu này, Ban Quản lý đình Bình Hòa đã có các phương pháp truyền thống như: hạn chế người tiếp cận sắc; sắc đựng trong hộp gỗ có giấy cuốn bảo vệ bên ngoài cùng với long não chống mối mọt; mỗi năm hong sắc một lần vào dịp tế tự tại đình để ngăn ngừa sự ẩm mục. Hàng năm, vào ngày tế xuân, ban quản lý đình làm thủ tục mở hộp đựng sắc và kiểm tra tình trạng sắc phong. Tuy nhiên, phương pháp bảo tồn này chỉ hạn chế thời gian phân hủy chứ không bảo tồn sự nguyên vẹn các sắc phong. Hiện trạng các sắc phong, sắc chỉ ở đình Bình Hòa đang xuống cấp: 3/7 sắc phong còn nguyên vẹn, số còn lại bị rách, giấy bị mòn và mỏng, riêng sắc phong bằng lụa đã bắt đầu phân hủy, rách, một số chữ bị mất.

Đề xuất giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị sắc phong

Các sắc phong ở đình Bình Hòa được viết trên giấy dó, giấy long đằng là các loại giấy đặc biệt có khả năng tồn tại hàng trăm năm. Tuy nhiên, trong điều kiện khí hậu nóng ẩm và được bảo quản trong hộp gỗ, các sắc phong đang đứng trước nguy cơ xuống cấp, hư hỏng. Vì vậy, việc cấp thiết là các cơ quan chức năng cần nhanh chóng kiểm kê, lập hồ sơ để xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa phục vụ cho việc tra cứu. Những sắc phong bị hỏng, nát cần được phục chế nguyên trạng.

Ngoài ra, để phát huy giá trị sắc phong, ban quản lý đình cần phối hợp với Bảo tàng tỉnh tổ chức triển lãm, giới thiệu hình ảnh, nội dung một số sắc phong nhân dịp tổ chức các sự kiện chính trị, văn hóa nổi bật của tỉnh để Nhân dân tiếp cận và tìm hiểu. Vào các dịp tế xuân hay thu, ban quản lý đình tiến hành nghi lễ mở sắc, giải nghĩa nội dung một số sắc phong cho thế hệ trẻ. Hình ảnh những tờ giấy sắc đã ngả màu theo năm tháng với những nét mực nho còn nổi bật trên nền giấy dó ố vàng mộc mạc, sẽ khiến bao lớp người trẻ tò mò muốn tìm về cội nguồn của những văn bản Hán Nôm cổ này.

Đặc biệt, để đông đảo các tầng lớp Nhân dân am hiểu về giá trị tâm linh, giá trị tinh thần cũng như hiểu về các nghi lễ rước sắc rất cần có những nghiên cứu khoa học về lễ hội đình làng, nghi lễ rước sắc phong để ghi chép, lưu giữ giá trị di sản văn hóa này. Đồng thời động viên Nhân dân giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phát huy giá trị trong đời sống, xây dựng tinh thần đoàn kết ở địa phương, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh ở cơ sở, góp phần thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

TS ĐÀO NHẬT KIM