Kate Chopin (8/2/1850-22/8/1904): Nữ văn sĩ người Mỹ chuyên viết tiểu thuyết và truyện ngắn. Khi tình yêu tìm thấy là một trong những truyện ngắn của bà ca ngợi về tình yêu, được dịch ra nhiều thứ tiếng và được bạn đọc trên thế giới mến mộ.
Minh họa: Y.LAN
Athenaise rời nhà chồng vào một sáng nọ, về thăm bố mẹ mình ở cách 10 dặm sau con sông Bon Dieu, bang Louisiana. Mãi đến tối vẫn chưa thấy cô về, chồng cô - Cazeau bắt đầu cảm thấy lo lắng. Anh ngồi dùng bữa tối một mình dưới ánh sáng của chiếc đèn dầu, tỏ vẻ bực tức với cô giúp việc Felicite đang phục vụ bữa tối. Cô Felicite đứng gần bên trông như cái bóng không yên, tỏ vẻ cảm thông hoàn cảnh của ông chủ, buột miệng nói:
- Chỉ mới kết hôn được hai tháng mà cô ấy đã bỏ nhà ra đi rồi! Điều đó không đúng!
Anh nhún vai tỏ vẻ thờ ơ khi nghe cô giúp việc bình phẩm, bởi đã quen cảnh một mình, nên cho cách cư xử của vợ như thế sau hai tháng kết hôn là chẳng có gì quan trọng, cũng không để ý đến chuyện một hay hai đêm. Anh bỗng bật dậy, rảo bước ra bên ngoài. Bóng đêm dần buông xuống, những mảng tối phủ quanh các khóm cây trong sân. Tiếng đàn ác-coóc-đê-ông văng vẳng từ xa, còn gần bên có tiếng khóc của đứa bé vang lên. Con ngựa đã thắng yên đang đứng đợi. Anh không còn thời gian để nghĩ về cô vợ Athenaise vì vẫn còn nhiều việc trong trang trại cần phải làm trước khi ngủ, thế nhưng việc thiếu vắng bóng dáng của vợ như nỗi buồn lắng sâu trong lòng.
Đêm đó trước khi ngủ, Cazeau liên tưởng đến hình bóng khuôn mặt trẻ trung, nhợt nhạt của Athenase, cả đôi môi mềm lẫn đôi mắt gợi tình. Cuộc hôn nhân này có lẽ là sai lầm, anh linh cảm càng ngày cô càng không thích anh. Nhưng bởi anh chỉ yêu một mình cô nên không thể không tiến đến hôn nhân. Anh sẵn sàng làm nhiều điều tốt nhất mà mình có thể, chỉ mong lúc nào đó cô sẽ hiểu ra rồi đáp lại tình yêu của anh!
Dòng suy nghĩ buồn bã miên man trong đầu làm anh thao thức tới khuya. Bây giờ trăng đã lên cao, rọi ánh sáng yếu ớt vào căn phòng. Bên ngoài, không khí tĩnh mịch, nhưng tiếng ác-coóc-đê-ông vẫn còn vang vọng đâu đây. Rồi ngày hôm sau vẫn chưa thấy bóng dáng của Athenaise, mặc dù anh đã gửi tin nhắn qua ông anh vợ Monteclin. Đến ngày thứ ba, anh cảm thấy không yên, vội vàng chuẩn bị yên ngựa để tự mình đi tìm cô.
Bố mẹ Athenaise - gia đình Miche đang ở nhờ trong nhà của một thương nhân sinh sống ở thành phố. Căn nhà lớn đến mức họ không thể sử dụng hết. Các phòng ở trên lầu quá rộng và trống rỗng đến nỗi họ chỉ có thể dùng để tổ chức tiệc tùng. Cánh đàn ông, đàn bà lẫn trai trẻ ở chung quanh đây cho rằng không còn gì thú vị hơn khi được khiêu vũ tại nhà của gia đình Miche, và thưởng thức đĩa đậu bắp do chính tay bà Miche chế biến. Lúc này bà Miche đang ngồi ở hành lang bên ngoài căn nhà, vội đứng lên chuẩn bị đón Cazeau khi thấy bóng anh. Dáng người bà thấp, thân hình đẫy đà, còn khuôn mặt thì luôn vui vẻ. Rõ ràng bà có vẻ căng thẳng khi thấy Cazeau đến. Monteclin cũng ở đó, nhưng anh ta không lo lắng. Anh ta ghét Cazeau ra mặt, anh ta thì thào khi Cazeau bước lên cầu thang tiến đến hành lang:
- Đồ con lợn!
Monteclin không ưa Cazeau vì cách đây đã lâu Cazeau không cho anh ta vay tiền. Bây giờ người đàn ông này là chồng của em gái mình, anh ta lại càng ghét thêm. Còn ông Miche và người con trai cả đều tôn trọng Cazeau và luôn ca ngợi anh, nhưng bây giờ họ không có ở nhà. Lúc này bà Miche đưa ghế mời Cazeau ngồi, anh vội đưa tay bắt tay mẹ vợ. Athenaise vẫn tự giam mình trong phòng cô. Bà Miche nhanh miệng nói:
- Con biết đó, không có dính dáng gì tối qua. Con Athenaise chỉ ở lại nhảy một lúc. Đám thanh niên không cho chị chúng đi!
Trước đó, Monteclin đã không kể gì cho Cazeau. Cazeau nhún vai để tỏ rằng anh không biết điều gì tối qua. Bà Miche cất giọng hỏi:
- Con Athenaise không nói cho con biết chúng ta có ý định giữ nó ở lại đây sao?
Cazeau hỏi:
- Thế còn tối trước? Tối qua? Mẹ có tổ chức khiêu vũ vào mỗi đêm không?
Bà Miche bật cười, rồi bảo Monteclin đi báo cho Athenaise biết chồng cô đã đến, nhưng Monteclin không hề nhích người. Anh ta nói:
- Mẹ cũng biết đó, con làm thế vì con thấy chẳng có ích lợi gì để báo bất cứ điều gì cho Athenaise. Mẹ và ba đã nói chuyện với nó từ hôm thứ hai. Nó đã nói nó không trở lại nhà Cazeau nữa rồi mà!
Lúc này đôi má Cazeau đỏ bừng lên, tâm trí anh phân vân về những gì Monteclin nói. Thật sự là khi về đến nhà, Athenaise đã nói cô sẽ ở lại đây. Trong khi mọi người con gái khác chỉ mong chờ ngày cưới rồi về nhà chồng. Còn Athenaise lại nói rằng tuy cô mến Cazeau, nhưng không thích cuộc sống hôn nhân. Monteclin đã vặn hỏi cặn kẽ rằng liệu Cazeau có lăng mạ cô hay anh ta có uống quá nhiều chăng. Cô đã đáp:
- Không! Em chỉ ghét việc lấy chồng thôi. Em cũng không thích trở thành bà Cazeau. Em muốn lại là Athenaise Miche. Em không thích sống chung với một người đàn ông, quần áo vứt bừa bãi ở mọi nơi, và đôi chân trần xấu xí!
Lúc đó Monteclin chưa tìm ra chứng cớ nào đáng kể để phản đối Cazeau. Còn lúc này, Monteclin cố gắng tìm hết mọi cách để Cazeau đánh anh. Nhưng cuối cùng Cazeau chỉ đứng lên, bước vào bên trong nhà, rồi đi thẳng tới phòng của vợ, cất tiếng dịu dàng:
- Athenaise, sẵn sàng đi em. Muộn rồi, chúng ta đừng để mất thời gian thêm nữa!
Athenaise không chuẩn bị tinh thần cho lời yêu cầu điềm tĩnh của anh, cô cứ nghĩ là anh sẽ giận dữ, quát tháo inh ỏi lên. Giờ đây cô cảm thấy không còn hy vọng để tiếp tục phản đối cuộc hôn nhân này thêm được nữa, cô vội với tay lấy mũ và đôi găng tay, bước xuống cầu thang, đi ngang qua chỗ anh trai và mẹ, rồi lên ngựa đi ngay. Cazeau phi ngựa chạy sát phía sau cô. Khi họ về tới nhà thì trời đã tối, anh lại dùng bữa tối một mình, còn Athenaise ngồi khóc trong phòng.
Bố mẹ Athenaise đã hy vọng rằng việc kết hôn sẽ giúp cho Athenaise có tính trách nhiệm cao hơn - điều mà vốn dĩ trong tâm trí cô trước nay không hề có. Không ai có thể hiểu tại sao cô lại không thích vai trò làm vợ. Cazeau chưa bao giờ cáu gắt hoặc chửi mắng cô, hay quên tặng cho cô bất cứ vật gì mà cô muốn. Dường như “tội to nhất” của anh là … quá yêu cô chăng? Còn cô, có lẽ cô là người đàn bà được yêu thương nhưng lại không biết tận hưởng hạnh phúc của mình!
Vào bữa điểm tâm, Athenaise lên tiếng phàn nàn chồng. Cô hỏi:
- Tại sao anh phải cưới tôi mà không chọn một trong số những cô gái khác? Tôi lấy làm lạ không hiểu vì sao anh ghét anh trai tôi rất nhiều, nhưng anh lại cưới em gái anh ta!
Cazeau đáp:
- Anh không biết phải làm gì đối với bất cứ ai trong họ. Anh cưới em bởi vì anh yêu em. Anh cho rằng anh là một thằng khờ khi nghĩ mình có thể mang lại hạnh phúc cho em. Anh không biết mình có thể làm được gì khác hơn nữa, nhưng anh không nản lòng trong lúc khó khăn, và cố bám điều đó!
Bây giờ với Athenaise, dường như chỉ có anh trai cô là người bạn duy nhất đứng về phía cô trong thế gian này mà thôi. Bố mẹ cô đã quay lưng lại với cô, còn bạn bè thì chế nhạo cô vì cô lấy chồng mà lại không biết cách làm vợ. Thế rồi, Monteclin đã đưa ra ý tưởng bảo vệ sự tự do cho em gái mình, thoát khỏi cảnh làm vợ. Athenaise đã suy nghĩ rất nhiều, rồi đồng ý với kế hoạch của anh mình.
Sáng hôm sau, Cazeau thức dậy thì phát hiện vợ mình đã đi khỏi. Cô ta đã gói ghém đồ dùng cá nhân của mình rồi rời khỏi nhà chồng ngay trong đêm. Đối với Cazeau, điều này không mới mẻ, vì anh đã linh cảm được trong các tuần trước, nhưng vẫn cảm thấy đây là mất mát khủng khiếp. Anh nhận ra rằng mình đã đánh mất cơ hội được hạnh phúc. Anh nghĩ mình sẽ không thể yêu được bất kỳ người đàn bà nào khác nữa, anh cho rằng Athenaise trước giờ chưa hề quan tâm đến anh. Anh viết một bức thư tuyên bố cho cô biết anh không muốn ép buộc cô trở về nữa, trừ khi chính cô tự nguyện trở về.
Athenaise tới thành phố lớn New Orleans, ở tại một khách sạn tư nhân mà ông anh Monteclin đã chọn và trả tiền thuê trong một tháng. Cô chủ khách sạn Sylvie chăm sóc cô tận tình. Chẳng bao lâu sau, Athenaise kết bạn với ông Gouvernail cũng đang ở tại khách sạn. Tình bạn giúp cô cảm thấy bớt cô đơn hơn do thiếu vắng gia đình. Rồi cũng chẳng lâu sau, ông Gouvernail thổ lộ tình yêu với cô. Ông biết cô có điều gì đó chưa am hiểu, chưa thỏa mãn, nhưng tính tình cứng cỏi. Ông cũng nghi rằng cô yêu chồng, nhưng cô không nhận ra điều đó. Biết sự mong chờ này là quá đắng cay, nhưng ông vẫn chấp nhận.
Đã một tuần trôi qua nhưng cô vẫn chưa tìm được một việc làm nào. Càng ngày nỗi nhớ nhà trong cô càng dâng trào, cô cảm thấy khó có thể ở lại đây thêm được nữa. Và cô cũng lờ mờ nhận ra cô đang mắc một chứng bệnh gì đó trong người. Cô đã kể từng chi tiết về căn bệnh của mình cho cô chủ khách sạn Sylvie biết. Athenaise rất khờ khạo, nhưng Sylvie lại am hiểu rất nhiều. Cô ta bình tĩnh giải thích tường tận cho Athenaise biết rằng cô cảm thấy khó chịu trong người là vì cô đang có mang. Athenaise ngồi lặng người rất lâu, suy nghĩ về tin tức “chấn động” này. Cô quá bất ngờ khi niềm hạnh phúc đang trào dâng trong lòng. Cô quyết định phải đứng lên thay đổi cuộc sống hiện tại, không thể sống vô trách nhiệm như trước mãi được. Cô phải kể chuyện này cho mẹ! Còn Cazeau thì sao! Khi nghĩ đến anh thì cô bất chợt nhận ra ý nghĩa cuộc sống mà mình đánh mất bấy lâu. Bây giờ không thể đợi thêm được nữa, phải trở về với anh ngay.
Hôm sau Athenaise mất một ngày đường để trở về. Khi về đến nhà, Cazeau đỡ cô bước xuống xe ngựa, rồi họ ôm chặt nhau, cô thật sự đã tìm thấy tình yêu. Không khí ban đêm ở miền quê ấm áp và yên tĩnh, ngoại trừ tiếng khóc của đứa bé ở từ xa. Athenaise nói:
- Cazeau, anh hãy lắng nghe đi! Cái cách mà đứa bé của Juliette đang khóc, nghe mới dễ thương làm sao! Tội nghiệp anh yêu, em phân vân không hiểu điều bất ổn gì đã xảy ra với chúng ta vậy?
Trần Phi Tơ dịch
