Ông kéo đàn nhị da diết, gảy đàn guitar cổ thiết tha, đánh đàn hạ uy cầm nhuần nhuyễn, thổi kèn sona bi ai... Năm lên 9 tuổi, ông theo cha đi kéo đàn nhị tại các lễ đám. Đến nay, ông đã có hơn 40 năm trong vai trò là nhạc công. Ông là Trần Hữu Lợi (SN 1952) ở thôn Phú Nông, xã Hòa Bình 1, huyện Tây Hòa.
Ông Lợi đang gảy đàn hạ uy cầm - Ảnh: T.DIỆU
Trải qua hơn 40 năm trong nghề, ông Lợi chứng kiến nhiều thăng trầm của âm nhạc truyền thống. Ông nói: “Sau năm 1975, tôi làm nhạc công cho Đoàn Cải lương xã Hòa Bình 1. Lúc đó, cải lương là một loại hình nghệ thuật ăn khách, hàng đêm sân khấu đều sáng ánh đèn. Tuy nhiên, khoảng non chục năm sau, khi các loại hình giải trí mới du nhập vào, nhất là phim ảnh chiếu bằng video đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường giải trí và Đoàn Cải lương xã Hòa Bình 1 phải giải thể vì doanh thu không đủ chi phí cuộc sống cho anh chị em nghệ sĩ”.
Những năm sau đó, ông Lợi vẫn quyết tâm theo đuổi công việc nhạc công và tìm thầy dạy nhạc ở TP Nha Trang (Khánh Hòa) để học thêm nhiều loại đàn trong kho tàng nhạc cụ dân tộc. Hiện ông Lợi đang sở hữu nhiều loại nhạc cụ dân tộc từ guitar cổ, đàn sến, đàn nhị, hạ uy cầm, kèn sona, trống… Ông Lợi cho rằng, bản thân có thể sống được nhờ chơi nhạc.
Vào tháng 6, 7 âm lịch, lễ đám diễn ra nhiều, người ta thấy ông chơi nhạc cho lễ cầu ngư hát áng tại các làng biển ở TP Tuy Hòa và huyện Đông Hòa. Khi khác, người ta lại thấy ông chơi nhạc trong lễ giải nghiệp cầu siêu ở huyện Tây Hòa. Nhạc công cho các lễ, đám cúng là công việc chính mà ông làm để kiếm kế sinh nhai. Ông Lợi nói rằng, việc chơi được nhiều loại đàn không khó mà cần phải có lòng đam mê. Khi chơi giỏi loại đàn này, người nhạc công có thể suy cách chơi một loại đàn khác. Đó là bí quyết giúp ông chơi được nhiều loại nhạc cụ truyền thống.
Nhìn tất cả nhạc cụ ông sử dụng vừa sinh động vừa tinh tế với âm thanh lên bổng xuống trầm, ít ai biết những nhạc cụ này là tự tay ông làm ra. Ông nói: “Cây đàn nhị phải làm bằng gỗ kiền kiền, gỗ gõ hay gỗ cà ná vì các loại gỗ này sẽ làm cho cần đàn không bị cong. Guitar phải làm bằng gỗ bằng lăng, vì gỗ này vừa nhẹ, mịn và dẻo… Chỉ cần nắm rõ tính chất từng loại gỗ và mua những thiết bị hỗ trợ là tôi có thể làm được loại nhạc cụ mà mình cần sử dụng”. Nói đơn giản như vậy, nhưng khi ai đó thử chạm vào những nhạc cụ mà ông làm ra mới thấy hết được sự kỳ công của người nhạc công này.
Khi nói về việc học và truyền thụ các loại nhạc cụ truyền thống cho thế hệ trẻ, ông Lợi không khỏi chạnh lòng. Ông có sáu người con, nhưng chẳng người nào muốn học các loại nhạc cụ truyền thống và nối nghiệp cha. Học trò của ông Lợi cũng đã có non chục người ra nghề, trong số đó cũng chỉ một vài người là có thể chơi nhạc, còn lại thì… trả lại kiến thức cho thầy. Ông Lợi lý giải: “Những nhạc công chơi được nhạc truyền thống phần thì già yếu, phần thì đã chết nên việc truyền thụ lại cho thế hệ trẻ gặp nhiều khó khăn. Có quá nhiều loại hình giải trí hiện đại đang phát triển mạnh và được giới trẻ ưa chuộng. Muốn âm nhạc truyền thống có chỗ đứng trong lòng khán giả thì người có trách nhiệm phải có những giải pháp bảo tồn, ví như tổ chức lớp dạy cũng là một giải pháp tốt. Khi âm nhạc truyền thống đã phát triển thì chắc chắn số lượng và chất lượng nhạc công chơi nhạc cụ dân tộc cũng sẽ tăng”.
Chị Đặng Thụy Hằng, chuyên viên Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Tây Hòa nói: “Ông Lợi cùng 5 nhạc công khác ở huyện Tây Hòa đã thể hiện thành công bản độc tấu nhạc cụ truyền thống và giành giải nhì tại Hội diễn nghệ thuật quần chúng tỉnh lần thứ VII/2012, góp phần đem về giải nhất toàn đoàn cho huyện Tây Hòa. Trong hội diễn văn nghệ người cao tuổi tỉnh Phú Yên năm 2012, ông cũng đã đàn cho tiết mục hát bội và mang về cho Hội Người cao tuổi huyện Tây Hòa giải Sáng tạo. Ông là một người năng động và nhiệt tình đóng góp cho phong trào văn nghệ quần chúng ở địa phương”.
DIỆU ANH
