Thăm di tích chùa Keo, du khách không những trở về chốn thiền môn tịnh tâm chiêm nghiệm thế cuộc thị phi, mà còn được tìm hiểu nghệ thuật kiến trúc độc đáo về chạm khắc, chiêm ngưỡng một kho tàng tượng pháp thời Lê và nét văn hóa thờ cúng của người xưa. “Từ Đông sang Tây/ Nguy nga lộng lẫy/ Hai chục lâu đài/ Sáng trong như ngọc/ Ba ngàn thế giới/ Chẳng chút bụi trần”.
Khách thập phương viếng chùa, thắp hương - Ảnh: T.QUỚI
Chùa Keo (tên chữ là Thần Quang tự) ở xã Duy Nhất (huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình). Đây là một trong những ngôi chùa cổ nhất ở Việt Nam được bảo tồn nguyên vẹn kiến trúc cổ của người Việt.
Trước chùa là tam quan ngoại, nơi để khách thập phương nghỉ chân trước khi vào viếng chùa. Tam quan ngoại quanh năm mát mẻ bởi những tán cây bồ đề cổ thụ hai bên tỏa bóng và hơi nước bốc lên từ hồ trung tâm. Đi nửa vòng hồ trước mặt chùa trên con đường lát gạch là đến Tam quan nội. Cửa chính Tam quan nội cao 2m, rộng 2,6m, được chạm hình lưỡng long chầu nguyệt với những đường khắc tinh xảo và điêu luyện, một công trình tiêu biểu cho kiến trúc đời nhà Lê.
Cũng như các chùa miền Bắc, chùa Keo được bố trí “tiền Phật, hậu Thần”. Nơi thờ Phật gồm ba ngôi nhà nối vào nhau. Đầu tiên là chùa ông Hộ đến ống muống (tòa Thiêu Hương) và trong cùng là Phật điện. Có ba bức tượng mà khách thập phương đến đây được lưu ý chiêm bái đó là tượng Phật Adiđà, Phật Bà nghìn tay nghìn mắt và tượng Tuyết Sơn. Đây được xem là những bảo vật của nhà chùa. Ngoài thờ Phật, chùa còn thờ Không Lộ - Lý Quốc Sư.
Du khách sẽ thấy thoải mái hơn khi đi dọc hành lang phía đông. Gió từ cánh đồng thổi vào làm hương hoa sứ trắng tỏa quanh thoang thoảng, quyện cùng khói hương lâng lâng khó tả. Phía cuối dãy nhà là giếng nước thiêng bên cạnh gốc cây ngọc lan. Giếng được rào kín, chỉ đến kỳ lễ trọng mới mở ra lấy nước để tắm tượng.
Cách đó không xa là gác chuông. Gác chuông chùa Keo cao 11,04m. Bộ khung gác chuông liên kết với nhau hoàn toàn bằng mộng chứ không có một chiếc đinh. Ở tầng một có treo một khánh đá cao 1,20m. Dùng thanh gỗ gõ nhẹ vào, tiếng khánh trong trẻo, ngân vang. Tầng hai có quả chuông đồng cao 1,30m, đường kính 1m, đúc năm 1686. Hai quả chuông nhỏ treo ở tầng ba và tầng thượng cao 0,62m, đường kính 0,69m đều được đúc năm 1796. Từ tầng thượng gác chuông có thể phóng tầm mắt nhìn bao quát cả xã.
Hàng năm, vào ngày mùng 4 tháng Giêng âm lịch, nhân dân làng Keo lại mở hội xuân. Vào các ngày 13, 14, 15 tháng 9 âm lịch, chùa Keo lại mở hội mùa thu. Đây là hội chính, kỷ niệm ngày Thiền sư Không Lộ (1016-1094), người sáng lập ngôi chùa, qua đời. Có ca dao rằng: “Dù cho mẹ cấm, cha treo /Nhưng em không bỏ hội Keo hôm rằm!”.
QUỲNH MAI
