Tháng 3/1960, Nghị quyết 5 của Trung ương Đảng đề ra hai nhiệm vụ chiến lược, đó là: Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc làm hậu thuẫn cho cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam. Tập hợp toàn dân miền Nam đấu tranh chống đế quốc Mỹ xâm lược và huy động sự ủng hộ của thế giới.

Nhóm Hoàng Mai Lưu - Từ trái qua: Huỳnh Văn Tiểng, Lưu Hữu Phước, Mai Văn Bộ  - Ảnh: Đ.Đ.K

Ngày 20/12/1960, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam ra đời, do luật sư Nguyễn Hữu Thọ làm Chủ tịch. Mục tiêu của Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam là động viên nhân dân đấu tranh chống đế quốc Mỹ và ngụy quyền tay sai ở miền Nam, tiến tới xây dựng miền Nam một chế độ hòa bình, trung lập và dân chủ, từng bước sau này thực hiện thống nhất đất nước.

Nhằm hoàn chỉnh sự ra đời của mặt trận, các nhạc sĩ: Huỳnh Văn Tiểng, Mai Văn Bộ và Lưu Hữu Phước được giao nhiệm vụ khẩn cấp sáng tác một bài hát chính thức cho Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam.

Nhạc sĩ Huỳnh Văn Tiểng kể: “Tôi được đồng chí Phạm Hùng, Bí thư Trung ương Cục miền Nam cho biết là phải tuyệt đối giữ bí mật việc sáng tác ca khúc này. Theo đồng chí Phạm Hùng, về nội dung cần thể hiện những điểm sau: “Bài hát có tính chất Quốc ca này cần nhắm vào đối tượng không chỉ nhân dân miền Nam mà cho cả nhân dân Nam Trung Bộ và Nam Bộ; kêu gọi nhân dân Nam Trung Bộ và Nam Bộ trực tiếp đứng lên đấu tranh vũ trang lật đổ chế độ tay sai của đế quốc Mỹ; nêu rõ triển vọng thống nhất đất nước Việt Nam...”.

Do các yêu cầu về bảo đảm bí mật nên cả ba nhạc sĩ cùng nhau bàn bạc cân nhắc rất kỹ từng lời, từng ý trước khi sáng tác bài hát này. Cụ thể, để thể hiện chủ trương mới, quan trọng của Đảng và cách mạng lúc này là phải đấu tranh vũ trang, các ông đã đưa câu kêu gọi nhân dân trực tiếp chiến đấu: “Cầm gươm, ôm súng ta xông tới”. Muốn thực hiện được chiến lược này phải đoàn kết nhân dân Trung - Nam - Bắc lại để diệt đế quốc Mỹ, nhưng điểm mới trong chiến lược là tha cho ngụy quyền chứ không tiêu diệt, nên bài hát có câu: “Giải phóng miền Nam, chúng ta cùng quyết tiến bước/Diệt đế quốc Mỹ phá tan bè lũ bán nước”. 

Để minh họa cho đường lối đoàn kết dân tộc, tác giả đã nêu lên 2 địa danh tiêu biểu của hai miền là Cửu Long và Trường Sơn. Vì thế trong bài có câu: “Đây Cửu Long hùng tráng/Đây Trường Sơn vinh quang”. Và để thể hiện ý chí thống nhất đất nước của toàn dân dưới sự lãnh đạo duy nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam, trong bài hát có câu: “Vai sánh vai chung một bóng cờ”. Điệp khúc của bài hát là kết luận toàn bộ sách lược mới của Đảng và phản ánh sự tin tưởng vào chiến thắng cuối cùng bằng câu: “Vận nước đã đến rồi bình minh chiếu khắp nơi/Nguyện xây non nước sáng tươi muôn đời”.

Nhân dân Sài Gòn đón chào quân giải phóng - Ảnh: TƯ LIỆU

Cuối cùng, tên tác giả phải thay đổi để bảo đảm tính độc lập của Chính phủ Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ba nhạc sĩ nhất trí đề tên tác giả Huỳnh Minh Liêng, tức là 3 chữ đầu của họ 3 người: Huỳnh Văn Tiểng, Mai Văn Bộ, Lưu (Liêng) Hữu Phước. Trong đó, chữ Lưu của nhạc sĩ Lưu Hữu Phước viết chữ L hơi tháu, nên khi người công nhân xếp chữ nhìn chữ L thành ra chữ S, do vậy tên tác giả từ Huỳnh Minh Liêng ra Huỳnh Minh Siêng. Sau khi phát hiện ra, có ý kiến nên sửa lại, nhưng nhạc sĩ Lưu Hữu Phước lại giải thích: Cứ để chữ Siêng cũng có ý nghĩa là siêng năng.

Sau khi sửa chữa 3 lần, bài hát được thông qua và phổ biến rộng rãi trên cả nước và thế giới. Đặc biệt, bài hát trên của ba nhạc sĩ được dư luận nhiệt tình đón nhận.

Theo QĐND