Leonardo da Vinci (1452-1519) là họa sĩ, nhà điêu khắc, kiến trúc sư, nhạc sĩ, đồng thời là nhà bác học nổi tiếng người Ý. Ông được coi là một thiên tài toàn năng thời kỳ Phục hưng. Mặc dù đã qua đời gần nửa thế kỷ, nhưng tên tuổi của ông vẫn thường xuyên được báo chí nhắc tới, chủ yếu liên quan đến những tác phẩm hội họa.
Bức tranh “Chân dung người phụ nữ trẻ” được xác định là của Leonardo da Vinci
Mới đây, giới nghiên cứu mỹ thuật lại xôn xao về một bức vẽ vốn lâu nay được coi là của họa sĩ khuyết danh người Đức thế kỷ XIX, nhưng đã được chứng minh là của Leonardo da Vinci. Và cũng chính vì vậy mà từ mức giá 19.000 USD được bán tại phiên đấu giá năm 1998 của hãng Christie, nay bức họa này đã được bảo hiểm lên đến mức 100 triệu bảng Anh (tương đương 160 triệu USD). Vấn đề là làm thế nào để chứng minh được một cách thuyết phục, đây chính là tác phẩm của thiên tài Leonardo da Vinci?
Bức tranh nói trên có kích thước rất khiêm tốn (33x24cm), vẽ bằng bút sắt, màu nước và phấn sáp trên một miếng giấy da cừu được dán lên tấm ván gỗ sồi. Trong cuộc bán đấu giá, bức tranh có tên là Chân dung người phụ nữ trẻ được bán cho bà Keit Hans - nhà sưu tập nghiệp dư người Mỹ. Sau khi mua về, bà Hans nhận thấy người mẫu trong tranh có nhiều nét giống với những người mẫu khác trong tranh của Leonardo da Vinci, nhưng bà chỉ nghĩ đơn giản đó là sự trùng hợp ngẫu nhiên. Năm 2007, bà Hans bán lại bức tranh cho nhà sưu tập Peter Silverman với giá đã mua. Ông Silverman cũng phát hiện ra những nét tương đồng về bút pháp với các tác phẩm khác của Leonardo liền đến gặp nhà nghiên cứu mỹ thuật nổi tiếng Nicolas Terner từng làm việc ở bảo tàng Mỹ thuật Vương quốc Anh để tham khảo ý kiến.
Để xác định tác phẩm hội họa của một họa sĩ nào đó, các nhà chuyên môn dùng nhiều cách khác nhau, có thể phân tích về bút pháp, chất liệu của màu vẽ hay chất liệu vải, giấy...Tuy nhiên, nếu chỉ căn cứ vào các đặc điểm kỹ thuật nói trên thì không đủ sức thuyết phục, cần phải có một phương pháp nào đó chính xác hơn, đảm bảo hơn. Và qua nhiều năm nghiên cứu, người ta đã tìm ra một phương pháp có ý nghĩa quyết định - đó là dấu vân tay của họa sĩ.
Sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng, Terner đánh giá rất cao chất lượng nghệ thuật của bức tranh, đặc biệt là những nét lượn trên hình vẽ, rất đặc trưng cho những người thuận tay trái (Leonardo cũng là người thuận tay trái). Để có thêm tư liệu, Silverman đến gặp giáo sư Martin Kemp, một chuyên gia nghiên cứu mỹ thuật nổi tiếng của Đại học
Để củng cố thêm điều phát hiện của mình, giáo sư Martin Kemp đến nhờ Pascal Kott, một kỹ sư quang học người Pháp, đồng thời là người rất hâm mộ Leonardo da Vinci. Pascal Kott được các nhà nghiên cứu mỹ thuật đánh giá cao vì trước đó, bằng các thiết bị quang phổ do chính mình thiết kế, ông đã chứng minh bức tranh Người đàn bà và con chồn, một bức chân dung rất nổi tiếng hiện lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Kracov (Ba Lan) là tác phẩm do chính tay Leonardo da Vinci vẽ mà không có sự tham gia của học trò vì trên tranh chỉ có những dấu vân tay đã được thừa nhận là của Leonardo mà không có dấu vân tay khác. Sau này, nhờ phương pháp của Pascal Kott, các nhà nghiên cứu mỹ thuật đã lập ra được một “ngân hàng dấu vân tay” của các họa sĩ nổi tiếng.
“Người đàn bà và con chồn” – Tranh của Leonardo da Vinci
Bằng phương pháp của kỹ sư Kott, giáo sư Martin Kemp đã phát hiện ra trên góc trái của bức tranh có một dấu vân tay rất rõ. So sánh với các dấu vân tay trong “ngân hàng dấu vân tay”, nó hoàn toàn trùng khớp với dấu vân tay trên bức tranh Thánh Ieronim của Leonardo được vẽ vào năm 1481 hiện lưu giữ tại tòa thánh Vatican, điều đó cũng có nghĩa là bức chân dung nhỏ của nhà sưu tập Silverman cũng là tác phẩm của Leonardo. Ngoài ra, bằng phương pháp phân tích các-bon đối với chất màu vẽ, người ta cũng xác định thời gian bức tranh ra đời là vào khoảng từ năm 1440 đến năm1650.
Còn một vấn đề nữa mà giáo sư Martin Kemp cần phải làm sáng tỏ là xác định nhân thân của người mẫu trong tranh. Qua nghiên cứu và đối chiếu với các tư liệu lịch sử, các nhà nghiên cứu mỹ thuật đã xác định, người mẫu trong tranh là Bianca Sforso, cô con gái ngoài giá thú của công tước thành Milan Ludovico Sforso (1452 - 1508). Từ năm 1482, Leonardo được công tước mời đến cung điện của mình làm việc với tư cách là kiến trúc sư, nhà chế tạo thiết bị quân sự và thủy động học. Bức chân dung của Bianca được vẽ vào khoảng năm 1496, khi cô mới 13-14 tuổi. Qua tư liệu còn lại, người ta cũng biết, Leonardo da Vinci còn vẽ chân dung những người tình của ngài công tước Sforso, đó là Sesilia Gallerani (chính là bức chân dung Người đàn bà và con chồn) và một người nữa là Lukresio Krivelli (chân dung của nàng hiện lưu giữ tại bảo tàng Louvre, Paris).
Hiện tại, các nhà nghiên cứu mỹ thuật vẫn còn đang tranh cãi về những phát hiện của giáo sư Martin Kemp. Tuy nhiên, dẫu có thế nào thì nhà sưu tập Silverman cũng đã gặp may vì bức tranh nhỏ trong bộ sưu tập của ông giờ đây đã biến ông trở thành triệu phú.
ĐÀO MINH HIỆP
