Pablo Picasso được các nhà chuyên môn đánh giá là họa sĩ vĩ đại nhất thế kỷ XX. Ông cũng là người có tuổi thọ thuộc vào loại cao nhất trong số các họa sĩ: sinh năm 1881 tại Tây Ban Nha và qua đời năm 1973 tại Pháp, thọ 92 tuổi - gần một thế kỷ. Tên của ông, nếu gọi đầy đủ là Pablo Diego José Francisco de Paula Juan Nepomuceno Crispin Crispiniano de la Santisima Trinidad Ruiz Blasco Picasso y Lopez - cũng thuộc vào loại dài nhất.

 

Bức tranh “Cô gái đứng trước gương” (1932) tại Bảo tàng Mỹ thuật hiện đại New York

Trong nghệ thuật, Pablo Picasso là họa sĩ thể hiện tác phẩm theo nhiều trường phái và chất liệu khác nhau, và trong lĩnh vực nào ông cũng đạt được những thành tựu xuất sắc. Thời kỳ đầu, Picasso sáng tác theo phong cách hiện thực (realism), sau đó họa sĩ chuyển sang sáng tác theo trường phái lập thể (cubism) rồi đến trường phái siêu thực (surrealism) mà nổi tiếng nhất là tác phẩm Guernica. Tác phẩm được vẽ từ nguồn cảm hứng sau vụ máy bay Đức ném bom vào ngôi làng ở vùng Basque Tây Ban Nha năm 1937. Trong Đại chiến thế giới lần thứ hai, khi đại sứ Đức quốc xã tại Paris là Otto Abetz chỉ tay vào tấm ảnh chụp bức tranh Guernica rồi hỏi Picasso: “Ông đã vẽ nó phải không?”. Họa sĩ đã trả lời: “Không. Chính là các ông đấy”. Sau này, Guernica được coi như “biểu tượng tố cáo tội ác chiến tranh”.

 

Pablo Picasso là họa sĩ có khả năng lao động sáng tạo say mê đến mức kỷ lục. Trong suốt cuộc đời kéo dài gần một thế kỷ, ông đã sáng tác khoảng 60.000 tác phẩm các loại. Trước lúc qua đời, Picasso đã để lại khoảng 1.800 bức tranh, 1.300 tác phẩm điêu khắc, 7.000 bức vẽ và 700 tác phẩm gốm.

 

Pablo Picasso là họa sĩ có tranh được bán với giá kỷ lục, và cùng với thời gian chúng vẫn tiếp tục tăng lên. Bức tranh Chàng trai ngậm tẩu được họa sĩ vẽ năm 1904, một trăm năm sau, tháng 5/2004, đã được Hãng đấu giá Sotheby’s bán với giá 104 triệu USD. Bức Nàng Dora Maar với chú mèo: 85 triệu USD, bức Người phụ nữ khoanh tay: 55,6 triệu USD... Chỉ tính riêng trong năm 2007, số tiền bán những tác phẩm của Picasso đã lên đến hơn 300 triệu USD. Theo đánh giá của các chuyên gia, tổng trị giá các tác phẩm của Picasso có thể vượt quá 1 tỉ USD. 

 

Cũng chính vì được coi là họa sĩ vĩ đại nhất thế kỷ XX, lại có số lượng tác phẩm khổng lồ, được bán với giá kỷ lục, nên Pablo Picasso cũng là họa sĩ có nhiều tác phẩm bị đánh cắp nhất. Theo số liệu không chính thức, số tranh của Picasso bị đánh cắp lên tới gần 500 bức. Hầu hết các tác phẩm bị đánh cắp, rẻ nhất cũng vài triệu USD, cao nhất vài chục triệu USD. Chẳng hạn, vào năm 1994, hai bức tranh Người phụ nữ đang ngủ và Chúa Jesus ở Monmartre trong Bảo tàng Max Bollag ở Thụy Sĩ bị đánh cắp trị giá khoảng 40 triệu USD.

 

Pablo Picasso là họa sĩ vẽ nhiều tranh nhất về phụ nữ. Hầu hết người mẫu trong tranh đều là vợ hay những người bạn tình của họa sĩ. Hình ảnh những người phụ nữ trong tranh của họa sĩ là tấm gương phản chiếu cảm xúc, niềm đam mê của ông và cũng chính họ là nguyên nhân tác động đến quá trình sáng tạo, dẫn đến những thay đổi về màu sắc, phong cách của ông qua các thời kỳ. Theo các tư liệu, người ta biết đến bảy người phụ nữ đã bước vào cuộc đời của họa sĩ. Trong số họ, nữ diễn viên balê người Nga Olga Kokhlova là người vợ chính thức đầu tiên và nữ cố vấn Jacqueline Roque là người vợ cuối cùng. Khi cưới Jacqueline Roque, họa sĩ đã ở vào tuổi 80. Chỉ riêng Jacqueline, ông đã vẽ hơn 200 bức chân dung. Tác phẩm Cô gái đứng trước gương được Picasso sáng tác vào năm 1932. Căn cứ vào thời gian ra đời của tác phẩm, thì có thể cô vợ người Nga Olga Kokhlova đã làm mẫu cho họa sĩ thực hiện tác phẩm này.

 

Cũng chính bởi có nhiều phụ nữ đã đi qua cuộc đời nên ngay từ khi Picasso còn sống cũng như sau khi ông qua đời đã xảy ra nhiều chuyện rắc rối xung quanh những người thừa kế. Trong cuốn hồi ký của cô cháu gái Marina, Picasso được mô tả như một kẻ độc ác đến nỗi vì ông mà cha đẻ của Marina đã phải tự vẫn một cách bi thảm. Nhưng Olivie Vidmaier Picasso, một người cháu khác của Picasso trong một cuốn sách mới xuất bản gần đây đã bác bỏ quan điểm của Marina. Theo Vidmaier, bố Marina bị bệnh thần kinh, đã phải điều trị nhiều năm và việc ông tự sát không thể đổ lỗi cho Picasso. Trong cuốn sách của mình, Vidmaier viết: Tình ái luôn là một phần không thể tách rời khỏi hoạt động sáng tạo của Picasso. Phụ nữ đối với ông giống như màu nước đối với bút lông, như một cái gì đó không thể tách rời. Về chuyện vật chất, Vidmaier khẳng định, Picasso đã giúp đỡ cho tất cả những người thân quen đến tận cuối đời. Khi cuốn sách được in ra, Vidmaier đã nhận được sự ủng hộ không chỉ của mẹ ruột mà của cả những người khác trong dòng họ Picasso, trừ Marina.

 

Trong quan hệ xã hội, Picasso có những người bạn là những văn nghệ sĩ vĩ đại của thế kỷ. Trong đó có họa sĩ Braque là bạn chí cốt đã cùng ông sáng lập ra trường phái lập thể, có họa sĩ Matisse là một bậc thầy trong trường phái siêu thực, có các nhà thơ tài năng của thế giới như Apollinaire, Aragon, Cocteau, Eluard, Breton…Chính họ đã viết lời đề tặng cho Picasso trong các tác phẩm của mình. Năm 1971, để kỷ niệm 90 năm ngày sinh của Picasso, nước Pháp đã vinh danh ông bằng cách cho treo 8 bức tranh của ông trong Bảo tàng Louvre. Đây là lần đầu tiên tranh của một họa sĩ còn sống được treo trong Bảo tàng Louvre.

 

ĐÀO MINH HIỆP