Ngày 21/10 (nhằm ngày 19/9 âm lịch), tại Đền thờ danh nhân Lương Văn Chánh (thôn Long Phụng, xã Hòa Trị, huyện Phú Hòa), Hội đồng họ Lương tỉnh Phú Yên tổ chức lễ dâng hương và lễ giỗ tưởng niệm 413 năm ngày mất Phù Nghĩa Hầu - Phù Quận Công Lương Văn Chánh (1611-2024).
Danh nhân Lương Văn Chánh sinh vào khoảng thập niên 40 của thế kỷ XVI tại Thanh Hóa. Ông làm quan dưới thời Lê Trung Hưng, chức Đô Chỉ huy sứ, tước Phù Nghĩa Hầu. Năm 1558, Lương Văn Chánh theo Nguyễn Hoàng vào Thuận Hóa. Tại đây, ông có nhiều công lao giúp chúa Nguyễn mở mang vùng Thuận - Quảng.
Năm 1578, chúa Nguyễn Hoàng cử Lương Văn Chánh mang quân vào ổn định vùng đất từ đèo Cù Mông đến đèo Cả. Do lập công lớn nên ông được đặc tiến Phụ quốc thượng tướng quân với nhiệm vụ điều hành huyện Tuy Viễn, trấn An Biên thuộc tỉnh Bình Định ngày nay. Năm 1597, Lương Văn Chánh được chúa Nguyễn Hoàng tiếp tục giao nhiệm vụ đưa dân vào khai khẩn các xứ Cù Mông, Bà Đài (Xuân Đài), Bà Diễn (Đà Diễn), Bà Nông (Đà Nông). Đây là cơ sở để chúa Nguyễn thành lập phủ Phú Yên vào năm 1611, gồm hai huyện Đồng Xuân và Tuy Hòa.
Sau khi Lương Văn Chánh qua đời vào ngày 19/9 năm Tân Hợi (tức năm 1611) tại thôn Phụng Tường, xã Hòa Trị, ông được nhân dân địa phương suy tôn là Thành hoàng và lập đền thờ để ghi nhớ công lao to lớn của ông đối với vùng đất Phú Yên. Mộ và Đền thờ danh nhân Lương Văn Chánh được Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ VHTT&DL) công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1996.
Hằng năm, đến ngày giỗ, bà con họ Lương và Nhân dân Phú Yên hội tụ về Đền thờ Lương Văn Chánh tổ chức nghi thức giỗ cổ truyền nhằm tưởng nhớ công ơn vị thành hoàng đã có công tổ chức khai khẩn, lập nên vùng đất Phú Yên.
QUỲNH CHI
